نعیمه نوری هستم، فارغ التحصیل روانشناسی تربیتی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه شیراز واحد بین الملل در سال ۱۳۹۱، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “نقش جهت گیری هدف، خود کار آمدی و خود نظم بخشی در پیش بینی عملکرد یادگیری زبان دوم” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه شیراز

واحد بین الملل

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی تربیتی

عنوان:

نقش جهت گیری هدف، خود کار آمدی و خود نظم بخشی در پیش بینی عملکرد یادگیری زبان دوم

استاد راهنما:

دکتر بهرام جوکار

پژوهشگر:

نعیمه نوری

شهریور ۱۳۹۱

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: مقدمه

مقدمه

مفهوم جهت گیری هدف

نظریه جهت گیری هدف

انواع هدف گرایی در پیشرفت

مفهوم خودنظم بخشی

مدل زیمرمن برای یادگیری خودنظم بخش

مدل پینتریچ برای یادگیری خودنظم بخش

راهبرد های یادگیری شناختی

راهبردهای خودنظم یخش جهت کنترل شناخت

راهبردهای مدیریت منابع

مفهوم خودکارآمدی

ابعاد خودکارآمدی

نقش واسطهای خودکارآمدی

فرایند های شناختی

فرایند های انگیزشی

فرایند های عاطفی

فرایند های انتخابی

بیان مسأله

ضرورت و اهمیت پژوهش

فصل دوم: مروری بر تحقیقات پیشین

مقدمه

پیشینه پژوهشی حوزه جهت گیری هدف

پیشینه پژوهشی حوزه خودنظم بخشی

پیشینه پژوهشی حوزه خودکارآمدی

تاریخچه و مبانی مطالعات حوزه یادگیری زبان انگلیسی

جمع بندی

فرضیه های پژوهش

مدل پیشنهادی پژوهش

فصل سوم: روش تحقیق

مقدمه

طرح پژوهش

جامعه آماری

شرکت کنندگان پژوهش

ابزارهای پژوهش

مقیاس جهت گیری هدف

مقیاس خودتنظیمی

مقیاس خودکارآمدی

آزمون زبان انگلیسی

روش اجرا

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

فصل چهارم: یافته ها

مقدمه

یافته های توصیفی متغیر های پژوهش

ماتریس همبستگی متغیرهای پژوهش

تحلیل مسیر

پیش بینی عملکرد زبان انگلیسی بر اساس انواع جهت گیری هدف

پیش بینی خودکارآمدی بر اساس انواع جهت گیری هدف

پیش بینی خودتنظیمی براساس انواع جهت گیری هدف

بررسی نقش واسطه ای خودکارآمدی و خود تنظیمی در رابطه جهت گیری هدف با عملکرد زبان انگلیسی

پیش بینی عملکرد زبان انگلیسی براساس خودکارآمدی و خود تنظیمی با کنترل جهت گیری هدف

یافته های واسطه گری خودکارآمدی و خودتنظیمی بین جهت گیری هدف با عملکرد زبان انگلیسی

شاخص های برازندگی مدل عملکرد زبان انگلیسی

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه

پیش بینی خود کار آمدی بر اساس انواع جهت گیری هدف

پیش بینی خودتنظیمی بر اساس انواع جهت گیری هدف

پیش بینی عملکرد زبان انگلیسی بر اساس انواع جهت گیری هدف

نقش واسطه ای خودکارآمدی و خودتنظیمی بین انواع جهت گیری هدف و عملکرد زبان انگلیسی

محدودیت های پژوهش

پیشنهادهای پژوهش

پیشنهادهای نظری

پیشنهادهای کاربردی

منابع

پیوست ها

چکیده:

هدف از انجام این پژوهش بررسی پیشایندهای انگیزشی و شناختی یادگیری زبان دوم در قالب یک مدل على بود که در آن انواع جهت گیری هدف به عنوان متغیر انگیزشی برون زاد و خود تنظیمی و خودکارآمدی به عنوان متغیرهای واسطه ای و یادگیری زبان دوم به عنوان متغیر درون زاد در نظر گرفته شدند. شرکت کنندگان پژوهش شامل ۴۰۱ نفر (۲۵۴ دختر، و ۱۴۷ پسر) از زبان آموزان آموزشگاه های زبان انگلیسی شهر تهران بودند که به روش نمونه گیری خوشهای چند مرحله ای انتخاب شدند و توسط مقیاس های یادگیری خودنظم بخش بیشتریج و دی گروت (۱۹۹۰)، مقیاس خودکارآمدی چنگ (۲۰۰۱)، مقیاس اهداف پیشرفت الیوت و مک گریگور (۲۰۰۱) و آزمون زبان انگلیسی مورد ارزیابی قرار گرفتند. پایایی پرسشنامه ها به روش آلفای کرونباخ و روایی آن ها به شیوه تحلیل عوامل تعیین شد. نتایج بیانگر روایی و پایایی مطلوب پرسش نامه ها بود. یافته های حاصل از رگرسیون چندگانه نشان داد که الف ، اهداف عملکرد – گرایشی و تسلط – گرایشی پیش بینی کننده مثبت و جهت گیری هدف نسلط – پرهیزی پیش بینی کننده منفی برای خودکارآمدی می باشد. ب) اهداف عملکرد گرایشی و تسلط – گرایشی پیش بینی کننده مثبت برای خود تنظیمی می باشد. ج) هدف تسلط گرایشی پیش بینی کننده مثبت و هدف تسلط پرهیزی پیش بینی کننده منفی برای عملکرد زبان انگلیسی می باشد، د) در خصوص نقش واسطهای خود تنظیمی در رابطه انواع جهت گیری هدف با عملکرد زبان انگلیسی نشان داد که اهداف عملکرد گرایشی و تسلط – گرایشی به واسطه خودتنظیمی پیش بینی کننده مثبت برای عملکرد زبان انگلیسی می باشند.

واژه های کلیدی: جهت گیری هدف – خودکارآمدی – خود تنظیمی عملکرد زبان انگلیسی

مقدمه و مبانی نظری

مقدمه

در اجتماعات انسانی و در زندگی گروهی و روابط اجتماعی، به واسطه نیاز انسانها به ارتباط با یکدیگر، زبان پدید آمد و در یک تحول طولانی چند هزار ساله، شکل های گوناگونی به خود گرفت. جامعه های زبانی متفاوت، دنیای خارج را متفاوت می بینند و دست کم میان زبان و بینش جهانی انسان رابطه ای وجود دارد. انسان ها اگر با تفاوت های زبانی آشنا شوند، دارای دانش مشترک برای ایجاد ارتباط نخواهند بود و با سوء تفاهم روبرو خواهند شد (ضیاء حسینی،.(۱۳۸۵)از این رو انسان دنیای خارج را بر پایه دانش زبانی خود می بیند و هر زبان افق های تازه ای در برابر چشمان بشر می گشاید و می تواند وسیله ارتباط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی گردد، انسان در هر جامعه ای که متولد شود و رشد کند، همزمان با راه و رسم زندگی مردم، زبان آن جامعه نیز در ذهن او نقش می بندد، بدون آنکه کسی قواعد آن زبان را برای او شرح دهد و با الگوهای دستوری آن را تمرین کند. این زبان که مردم پیرامون کودک در منزل و کوچه و بازار با آن ارتباط ایجاد می کنند، زبان اول یا زبان مادری کودک نام گرفته است (نوشین فر، ۱۳۸۰).در کشور ما گویش ها با زبان هایی مثل: گیلکی، ترکی، آذری، گردی، لری، بلوچی و فارسی وجود دارد. از این میان بر اساس قانون اساسی، زبان فارسی زبان رسمی کشور انتخاب شده است که برای تحصیل و سواد آموزی، تصدی شغل های دولتی و امور رسمی کشور و نظیر اینها بکار برده می شود تا بتوان با همه ایرانیان ارتباط برقرار کرد.زبان انگلیسی نیز که به عنوان زبان بین المللی به رسمیت شناخته شده، وسیله ارتباطی بین ملت های گوناگون است. امروزه با توجه به پیشرفت علم و فناوری و تحولات پی در پی زبان انگلیسی به عنوان زبان بین المللی و اصلی شناخته شده است. گسترش فراگیری زبان انگلیسی به دلیل پیشرفت روزافزون فناوری و علوم در زمینه های مختلف و نیاز به آگاه شدن آن ها از طریق رسانه های جمعی یک امر ضروری است. حاصل شدن این امر به وسیله توسعه زبان انگلیسی از طریق تدریس اصولی آن امکان پذیر است (کارتر و نونان ، ۲۰۰۲)از این جهت است که زبان را رفتاری اجتماعی دانسته اند که به اعتقاد برخی از زبان شناسان، مهم ترین نقش آن ایجاد ارتباط است (نوشین فر، ۱۳۸۰) اگر زبان از جامعه انسانی گرفته شود، تمدن و فرهنگ بشر تابود و اجتماع از مسیر خود منحرف می شود، بنابراین آموزش و فراگیری زبان در عرصه تعلیم و تربیت از اولویت خاصی برخوردار است.در بسیاری از کشورهای در حال توسعه یادگیری زبان انگلیسی به عنوان زبان دوم مورد توجه خاص نظام آموزش و پرورش است، اما امروزه با سواد بودن صرفا به خواندن و نوشتن محدود نمی شود بلکه، سواد به معنی و مفهوم واقعی آن در یک جامعه داشتن سواد خواندن و نوشتن به همراه دانستن علومی چون کامپیوتر و زبان انگلیسی می باشد. دانش آموزان ایرانی نیز هنگامی که به دوره راهنمایی تحصیلی وارد می شوند باید یک زبان، غیر از زبان فارسی با زبان مادری را برای ارتباط با جهانیان و به عنوان زبان دوم یاد بگیرند (عباسی، احمدی، و لطفی،(۱۳۸۸)آموزش زبان انگلیسی در کشورهای مختلف با مشکلات متعددی رو به رو بوده است و در ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. آموزش این زبان در ایران از سطح راهنمایی شروع می شود و پس از ۷ سال در دانشگاه ادامه می یابد. اکثر معلمان و دانش آموزان با آنکه ساعت های زیادی در کلاس، درگیر فرایند یاددهی- یادگیری این درس هستند، باز هم موفقیت چشم گیری در این زمینه نداشته اند (پیشقدم، ۱۳۸۸).از جمله دلایل عدم موفقیت در آموزش زبان انگلیسی در مدارس ایران این است که. برنامه ریزی آموزش این زبان در ایران طبق ضوابط خاص یادگیری زبان بین الملل در سایر کشورها نیست، و همین باعث شده، امروزه حتی فارغ التحصیلان دارای مدارک کارشناسی و کارشناسی ارشد و بالاتر نتوانند با زبان انگلیسی به خوبی مکالمه و مکاتبه کنند. از همین روی، اولیاء دانش آموزان ایرانی فرزندان خود را در کلاس های مؤسسات خصوصی ثبت نام می کنند تا زبان انگلیسی را بیشتر و بهتر بیاموزند و بتوانند نوشتن و خواندن آن را به خوبی فراگیرند و علاوه بر این، در آزمون ورود به دانشگاه، سؤال های زبان انگلیسی را خوب پاسخ دهند. خلاصه اینکه، به صراحت می توان گفت آموزش زبان انگلیسی در مدارس ایران برای دانش آموزان کافی نیست، این عدم کفایت را می توان از روی آوردن به کلاس های آموزش زبان انگلیسی در مؤسسه های غیر دولتی، به وضوح دریافت.اما علی رغم استفاده تعداد زیادی از افراد از این کلاس ها باز شاهد آن هستیم که صرف شرکت در کلاس های خصوصی مشکل را به کمال مرتفع نمی کند و در این بین عوامل دیگری وجود دارند که عملکرد زبان آموزان را تحت تأثیر قرار می دهند. در همین راستا در پژوهش حاضر سعی شده است با در نظر گرفتن مجموعه عوامل مؤثر بر عملکرد زبان آموزان، سهم برخی از آنها را در یادگیری زبان انگلیسی مشخص گردد.به طور کلی ویژگی ها با متغیرهای زبان آموزان را می توان به سه گروه شامل: متغیرهای زیستی و متغیرهای شناختی و متغیرهای انگیزشی تقسیم کرد (ضیاء حسینی، ۱۳۸۵). پیشرفت تحصیلی و عوامل مؤثر بر آن سال هاست که مورد توجه متخصصان آموزش و پرورش بوده و تحقیقات بسیاری را به خود اختصاص داده است. در این تحقیقات ابتدا عوامل شناختی و انگیزشی را جدا از هم در نظر می گرفتند و مسیر متمایزی را در تحقیقات دنبال می نمودند، تا اینکه حداقل از دهه ۱۹۸۰ تحقیقات در مورد اینکه چگونه عوامل انگیزشی و شناختی با هم در تعامل هستند و به طور مشترک بر پادگیری و پیشرفت دانش آموزان اثر می گذارند، متمرکز شد. در سال های اخیر نیز عمده پژوهش های حوزه انگیزش و شناخت بر سه سازه اهداف پیشرفت ، خودکارآمدی و خودنظم بخشی متمرکز شده است.هدف این پژوهش بررسی نقش عوامل شناختی و انگیزشی، در قالب سه متغیر اهداف پیشرفت خودکارآمدی و خودنظم بخشی بر عملکرد افراد در یادگیری زبان انگلیسی است. در ادامه این فصل توضیحاتی پیرامون هر یک از متغیر های پژوهش ارائه و بر مبنای آن مسئله پژوهش حاضر مورد بحث قرار گرفته است.

مفهوم جهت گیری هدف

مفهوم جهت گیری هدف با هدف پیشرفت از جمله مفاهیم مهم و مورد توجه محققان حوزه انگیزش پیشرفت می باشد. طبق تعریف ایمز (۱۹۹۲) جهت گیری هدف بیانگر الگوی منسجمی از باورها، اسنادها. و هیجانات فرد است که سبب می شود تا فرد به طرق مختلف به موقعیت ها گرایش پیدا کند، در آن زمینه به فعالیت بپردازد و سرانجام پاسخی ارائه دهد.در روان شناسی انگیزشی، اهداف به عنوان بازنما های شناختی انگیزش در نظر گرفته میشوند (پینتربچ و شانگ ۲۰۰۲). بر همین اساس، پینتریچ هدف را بخشی لاینفک از مفهوم انگیزش معرفی می کند. و انگیزش را فرایندی تعریف می کند که به واسطه آن فعالیت هدف محوره برانگیخته و حفظ می گردد، در واقع انگیزش شامل اهدافی است که انگیزه لازم برای رفتن به سمت یک عمل را فراهم می کند (پینتریچ، ۲۰۰۲)پینتریچ ( a ۲۰۰۰) معتقد است که جهت گیری هدف تنها اهداف و استدلال های فرد را برای پیشرفت پوشش نمی دهد، بلکه نوعی معیار (درونی و بیرونی) را نیز نشان می دهد که بر اساس آن، فرد موفقیت یا شکست خود را در دستیابی به آن هدف مورد قضاوت قرار می دهد.پس جهت گیری هدف، هم بیانگر محتوای اموری است که افراد برای رسیدن به آنها تلاش می کنند و هم چرایی و چگونگی تلاش افراد برای نیل به اهداف مختلف را مشخص می سازد.آندرمن و میهر، ۱۹۹۴؛ اردن ، ۱۹۶۷؛ پینتریچ، b ۲۰۰۰). به بیان دیگر، اهداف فردی، آن دسته هدف هایی است که افراد برای دستیابی به موفقیت در یک بافت خاص (مدرسه آموزشگاه و غیره) انتخاب می کنند (اردن و شوین قلدر ۲۰۰۶۰) می توان گفت هر فرد خود را نسبت به اهداف فردی متعهد می دانند و بر همین مبناه برای هدایت عمل خود و دسترسی به آنها یک چارچوب هدفمند ایجاد می کند. یکی از این چارچوب های هدفمند، اهداف پیشرفت است. در ادامه به بررسی سیر تکامل نظریه های جهت گیری هدف و تقسیم بندی های اهداف پیشرفت می پردازیم.

نظریه جهت گیری هدف

نظر به جهت گیری هدف از جمله رویکردهایی است که در سه دهه اخیر به حیطه روان شناسی انگیزش وارد شده است. این نظریه با نگاهی شناختی- اجتماعی به انگیزش و با تأکید بر نقش اهداف در زمینه انگیزش پیشرفت، از برجستگی خاصی برخوردار است. نظریه های شناختی اجتماعی در تبیین انگیزش پیشرفته پر باورها و ادراک فرد از توانایی و عوامل محیطی در موقعیت های پیشرفت تأکید دارند (اردن و میهر. ۱۹۹۵) از جمله پیشروان نظریه جهت گیری هدف تا اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی می توان به مورای (۱۹۳۸) و مک کلند و همکارانش (مک کلند، اتکینسون ، کلارک و لأولف ، ۱۹۳۵ به نقل از از جوکار، ۱۳۸۱) اشاره کردهنری مورای (۱۹۳۸) به عنوان یکی از پیشکسوتان رویکرد انگیزه پیشرفت در نظریه اش پیرامون نیازهای انسان با تأکید بر جپت مند بودن رفتارها، سازه نیاز را در دو مفهوم مجزا به کار می گیرد:در مفهوم اول، نیاز به عنوان یک نیروی فرضی است که بر اساس اصل تعادل زیستی عمل می کند. بدین معنی که نیازهای ارضا نشده فشاری ایجاد می کنند که منتهی به رفتار اجتنابی یا رویکردی برای کاهش فشار با ارضای نیاز می شود. در مفهوم دوم، نیاز شاخص نیرویی بالقوه با آمادگی برای پاسخگویی با حرکت در جهت یک غایت خاص تحت شرایط ویژه می باشد (مورای ۱۹۳۸، به نقل از الیوت و تراش ۲۰۰۱۰).مورای (۱۹۳۸) با تمایز بین نیازهای زیستی و نیازهای روانی، دو گونه نیاز های روانی که با حوزه انگیزش ارتباط مستقیم دارند معرفی نمود که عبارتند از:

– نیاز به پیشرفت تمایل به انجام کاری دشوار، غلبه به موانع و کسب استاندارد های بالاتر و افزایش حرمت نفس از طریق تجربیات موفق آمیز

– نیاز به پرهیز : تمایل به پرهیز از تحقیر و موقعیت هایی که تمسخر دیگران را به همراه دارد و خودداری از عمل به دلیل ترس از شکست

مک کلند (۱۹۸۸) به دنبال نظریه مورای انگیزه را به عنوان یک تمایل تکرار شونده برای رسیدن به یک وضعیت خاس که مبتنی بر یک تحریک طبیعی است، تعریف نمود. این تمایل تمایل انرژی، جهت و انتخاب رفتار را سبب می شود. او معتقد است واژه تکرار شونده سبب تفکیک تمایل انگیزشی از تفکرات زودگذر یا موقعیتی است. در ارتباط با واژه وضعیت هدف مک گلند به این نکته اشاره دارد که در تعریف انگیزه، راه ها با ابزارهای رسیدن به وضعیت غایی سهمی ندارند. در واقع وضعیت هایی را پیامد یک سلسله اعمال با کنش های خاص می داند و افعال خاصی که برای رسیدن به این وضعیت به کار گرفته می شوند جزء تعریف انگیزه نیستند (مک کلند، ۱۹۸۸ به نقل از جوکار، ۱۳۸۱)نکته دیگر در تعریف انگیزش از نظر مک کلند آن است که در وضعیت هدف، تمایلات انگیزشی بر تحریکات طبیعی استوار است. به این معنا که انگیزهها پاسخ هایی اکتسابی هستند که به وسیله هیجانات طبیعی نیرو می گیرند و علت به کارگیری واژه تمایل در تعریف انگیزش ناخودآگاه بودن آن است. وی معتقد است که تنها از طریق تفکرات با تخیلات متداعی می توان به وجود آنها پی برد. بر همین اساس نمی توان ارزش های افراد برای موفقیت، قدرت و وابستگی را به عنوان شاخص این انگیزه ها در نظر گرفت (مک کنند. ۱۹۸۸ به نقل از جوکار، ۱۳۸۱). با شکل گیری انقلاب شناختی در روان شناسی، از اواخر دهه ۶۰ میلادی، سنت انگیزه پیشرفت از سوی برخی نظریه پردازان مورد تجدید نظر قرار گرفت. از جمله مشهورترین آنها اتکینسون (۱۹۵۷، ۱۹۶۴، به نقل از پینتریچ و شانک ،۲۰۰۲). واینر (۱۹۸۵. واینر و کوکلا ، کوکلا ، ۱۹۷۰)، بندورا (۱۹۸۶) و اکسل و همکارنش (اکسلس، آدلر، فوترمن، گوف، کاکزالا کا کزالا و مک کی ، ۱۹۸۳) بودند.انکینسون (۱۹۵۷) در مدل انگیزش پیشرفت تلاش کرده تا ترکیب سازه های نیاز، انتظار و ارزش را به سورت یک نظریه جامع نمایش دهد. در این مدل رفتار حاصل تعامل پیچیده سه سازه، انگیزه ها ، احتمال موفقیت و ارزش مشوق میباشند (اتکینسون، ۱۹۵۷, ۱۹۶۴، به نقل نقل از بینتریج و شانگ، ۲۰۰۲)- انگیزه ها، آموخته ها با تمایلات فردی ثابت و مداوم را نشان می دهند و شامل دو انگیزه پیشرفت اصلی می شوند؛ جستجوی موفقیت( انگیزه دست یابی به موفقیت) و ترس از شکست خانگیزه اجتناب از شکست) – احتمال موفقیت، به عقیده اتکینسون سازه انتظار بیشتر شناختی است و عقیده انتزاعی یک فرد را در مورد احتمال موفقیت منعکس می کند. این عقاید ذهنی در مورد انتظار موفقیت هر چند دقیقا عقاید شخصی فرد را نشان می دهد. فرض می شود که یکی از تأثیرات محیطی بر انگیزش است، زیرا می توانند دشواری تکلیفرا منعکس کنند. – ارزش مشوق. یک عاطفه. خصوصا احساس غرور در انجام تکلیف تعریف شده است و با دشواری تکلیف تعامل معکوس دارد (واینر، ۱۹۹۲، به نقل از پینتریچ و شانک، (۲۰۰۲)برنارد واینر (۱۹۸۵) با طرح نظریه اسناد علی، تحول عمدهای در نظریه های انگیزشی ابحاد نمود. در نظریه واینر آنچه تعیین کننده انگیزش پیشرفت می باشند، “چگونگی درک و تفسیر