نغمه ترابی مزرعه ملکی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی خانواده درمانی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم انسانی دانشگاه علم و فرهنگ در سال ۱۳۹۰، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “اثر بخشی بازی درمانی مبتنی بر رابطه کودک-والد (CPRT)، بر کاهش پرخاشگری کودکان پیش دبستانی و شیوه های والدگری مادران” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:
دانشگاه علم و فرهنگ
دانشکده علوم انسانی
پایان نامه جهت اخذ دانشنامه کارشناسی ارشد
روانشناسی – خانواده درمانی
اثر بخشی بازی درمانی مبتنی بر رابطه کودک- والد (CPRT)، بر کاهش پرخاشگری کودکان پیش دبستانی و شیوه های والدگری مادران
نگارش
نغمه ترابی مزرعه ملکی
استاد راهنما:
دکتر علیرضا مهدویان
بهمن ماه ۱۳۹۰
فهرست مطالب
عنوان
فصل اول – کلیات پژوهش
مقدمه
بیان مسئله
ضرورتهای نظری و عملی پژوهش
اهداف پژوهش
فرضیه های پژوهش
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش
فصل دوم – مروری بر پیشینه ی نظری و عملی پژوهش
پرخاشگری
تعریف پرخاشگری
انواع پرخاشگری
دیدگاه های نظری پیرامون پرخاشگری
دیدگاه زیست شناختی
دیدگاه روان تحلیل گری
دید گناه کردارشناسی
دید گناه ناکامی- پرخاشگری
دیدگاه یادگیری اجتماعی
سایر متخصصان
کلینیک روانشناسی و مرکز مشاوره خانواده ستاره زندگی تهران مرکز مشاوره و کلینیک روانشناسی ستاره زندگی با فراهم کردن فضایی استاندارد به صورتی طراحی شده است که تمامی خدمات مشاوره فردی، گروه درمانی، برگزاری کارگاه روانشناسی، خانواده درمانی و اتاق بازی برای مشاوران فراهم است. اتاقی مخصوص برای خانواده درمانی برای مشاوره خانواده، مشاوره ازدواج، مشاوره خیانت، مشاوره طلاق…
کلینیک مشاوره نوید کلینیک مشاوره نوید شیراز (مرکز مشاوره شیراز) تحت نظارت سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور و با همکاری تعدادی از روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان فعالیت خود را آغاز کرده است. "درمان های نوین روانشناسی در شیراز" مدیریت کلینیک نوید شیراز قابل ذکر می باشد که مدیریت این کلینیک را آقای…
دکتر پروانه قلی پور دکتر پروانه قلی پور من دکتر پروانه قلی پور هستم و به صورت تخصصی در زمینه های خانواده درمانی، ازدواج و مشاوره فردی جهت درمان اختلالات بالینی فعالیت دارم. پروانه سازمان نظام روانشناسی و جزء مشاوران برتر کلینیک ستاره ایرانیان با بیش از 15 سال سابقه می باشم. آدرس و…
دکتر یاسر دادخواه دکتر یاسر دادخواه مشاور و مدرس دانشگاه، مدرس کارگاه های مشاوره ای فردی و گروهی، مدرس دوره های زوج درمانی و خانواده درمانی شناختی، مشاوره و استعدادیابی تحصیلی و شغلی و مدرس کشوری نرم افزارهای نوروسایکولوژیک می باشد. سوابق علمی دکتر دادخواه دکترای علوم اعصاب شناختی از پژوهشکده علوم شناختی (IRICSS (Institute for Cognitive Science Studies…
سعید حسین خواه سعید حسین خواه هستم، فارغ التحصیل روانشناسی عمومی در مقطع کارشناسی ارشددانشگاه ازاد اسلامی تهران ملارد 1395، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “اثر بخشی قصه درمانی برای افزایش عزت نفس و خوشبینی کودکان دارای والدین معتاد” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنی
مقدمه: هدف اساسی پژوهش حاضر تعیین اثربخشی بازی درمانی مبتنی بر رابطه کودک – والد (CPRT) بر کاهش پرخاشگری کودکان پیش دبستانی و تغییر رفتارهای والدگری مادران آنها بوده است.
روش: بدین خاطر در مرحله نخست ۱۶۰ کودک پیش دبستانی در ۶ مدرسه مورد غربالگری قرار گرفتند. پس از آن، مادران ۲۵ کودک که نمرات بالاتر از نمره برش را در مقیاس پرخاشگری فهرست رفتاری کودک (CBCL) به دست آورده بودند، به عنوان نمونه اصلی پژوهش انتخاب شدند، و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش (۱۲ نفر) و گروه کنترل (۱۲نفر) جایگزین شدند. مادران در گروه پرسشنامه مقیاس پرخاشگری واحدی (۱۳۸۷) و پرسشنامه والدگری آلاباما (APQ)، (فرایک، ۱۹۹۱) را تکمیل کردند. گروه آزمایش در جلسات آموزش بازی درمانی مبتنی بر رابطه کودک – والد (CPRT) در قالب دو گروه به مدت ۱۰ هقنه شرکت کردند و گروه کنترل در انتظار باقی ماندند.
یافته ها: تحلیل یافته ها بیانگر این نکته بود که کودکان مادران گروه آزمایش در مقایسه با کودکان مادران گروه کنترل در پرخاشگری کل و در زیر مقیاس های پرخاشگری کلامی تهاجمی، فیزیکی تهاجمی و رابطهای کاهش معناداری نشان دادند. از سوی دیگر بافته ها نشانگر افزایش شیوه والدگری مثبت و کاهش شیوههای والدگری منفی (نظارت ضعیف، تربیت متناقض و تنبیه بدنی در مادران گروه آزمایش در مقایسه با مادران گروه کنترل بود .
نتیجه گیری: بازی درمانی مبتنی بر رابطه کودک – والد روش موثری برای کاهش مشکلات پرخاشگری کودکان به حساب می آید. بعلاوه نتایج پژوهش حاضر آموزش CPRT را در تغییر رفتارهای والدگری ناکارآمد مادران کودکان پرخاشگر موثر ارزیابی می کند.
واژه های کلیدی: بازی درمانی مبتنی بر رابطه کودک- والد، پرخاشگری، شیوه های والد گری، کودکان پیش دبستانی .
مقدمه
پرستار همراه با نوزادی که در پنوی سفیدی پیچیده شده وارد اتاق می شود، پدر و مادر شگفت زده به آفرینش کوچک خود نگاه می کنند و در چند لحظه تنها به این می اندیشند که چگونه این موجود شگفت بوجود آمده و آینده او را تصور می کنند. سوالات زیادی در ذهن آنها ایجاد می شود. آیا او سالم است؟ آیا مانند سایر کودکان حرف خواهد زد، راه خواهد رفت؟ باهوش خواهد بود؟ رفتارهای اجتماعی مناسبی خواهد داشت؟ و هزاران سوال و نگرانی دیگر با این مقدمه شایسته است اشاره کنیم که بی شک ورائت و محیط دو عامل تأثیرگذار در رشد کودک هستند، یک الگوی ژئئیگی سالم همراه با محیطی غنی و سرشار از آنچه کودک برای رشد و تحول جسمی، روانی، شخصیتی و اجتماعی به آنها نیازمند است، می توانند بهترین زمینه را برای پرورش کودک فراهم آورند.هیچ بستری از نظر قدرت و گستره تأثیر با خانواده برابری نمی کند. مینوچین خانواده را رحمی که فرد در آن شکل می گیرد و رشد می کند، و حوزهای که نیرومندترین ارتباطات عاطفی در آن شکل می گیرد و فرد در آن اولین تجارب خود را در ارتباط با روابط بین فردی تجربه می کند، معرفی می کند (ماسن و همکاران، ترجمه پاسایی، ۱۳۸۳). درصد قابل توجهی از رفتار انسانها اکتسابی است و در اثر_یادگیری بخصوص در دوران کودکی شکل می گیرد و در این میان نقش خانواده در تربیت کودکان غیر قابل انکار است. بعلاوه بسیاری از کودکان در این دوران تجربه آموزشی دیگری غیر از خانواده ندارند. کودکان شیوه برخورده روابط اجتماعی، شیوه مواجهه با مشکلات، احترام، عطوفت و حتی خشونت و پرخاشگری را در خانواده می آموزند (عراقی، ۱۳۸۷).پرخاشگری از جمله مشکلات رفتاری است، که ممکن است در اثر رابطه نامطلوب والدین و فرزندانشان ایجاد شود. خشم و توسل به تنبیه، سریعا از یک عضو خانواده به دیگری سرایت می کند و جو خانوادگی مملو از تعارض و کودکی ” خارج از کنترل” را به بار می آورد. این حالت با انضباط شدید آغاز می شود و تجربیات زندگی استرس زا، شخصیت والدین با کودکی که از لحاظ سرشتی بدفلق است، احتمال وقوع آن را بیشتر می کند (برکا، ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۵). والدین کودکان دارای مشکلات رفتاری، اغلب فاقد مهارت های تربیتی اساسی هستند (کمیجانی و ماهر، ۱۳۸۶). از اوایل کودکی تا نوجوانی و در کودکان هر دو جنس، شیوه های والدگری مانند دریغ کردن محبت اعمال قدرت، تنبیه بدنی و بی ثباتی با پرخاشگری رابطه نشان می دهد (دایک و کوی. ۲۰۰۶).پترسون و همکارانش برای تبیین چگونگی ایجاد رفتارهای پرخاشگرانه کودک، رابطه کودک۔ والدرا مورد بررسی قرار دادند (شرودر و گوردون، ترجمه فیروز بخت، ۱۳۸۵). پترسون در تشریح الگوی خود با عنوان نظریه تحمیل بیان می کند که رفتارهای منقی کودکان تحت تاثیر محرکهای آزاردهنده و چرخه های تقویت منفی، حفظ و تشدید می شوند. این چرخه با رفتار نادرست کودک آغاز می شود، در این هنگام والدین سعی می کنند یا تنبیه رفتار کودک را کنترل کنند و به این ترتیب الگویی از رفتار پرخاشگرانه را برای کودک ترتیب می دهند. کودک قشقرق به راه می اندازد و پدر و مادر برای رهایی از شرایط جدید از خواسته خود صرف نظر می کنند، و به این ترتیب رفتار کودک تقویت منفی می شود، و والدین ندانسته سطح رفتار غیر اجتماعی و پرخاشگرانه کودک را افزایش می دهند.در همین رابطه استاسبرگ و همکاران (۱۹۹۴، به نقل از کمیجانی و ماهر، ۱۳۸۶) نشان دادند که کودکان پیش دبستانی که بطور مکرر از طرف والدین تنبیه شدند، بعدها به احتمال بیشتری نسبت به همتایان خود پرخاشگری نشان می دهند.همانطور که بیان شد بروز، سیر و پیشرفت رفتار پرخاشگری در کودکان به شکل قابل توجهی با عملکرد والدین در ارتباط و تعامل است. برای آنکه به کودکان پرخاشگر کمک کنیم، باید چرخه خصومت های موجود بین اعضای خانواده را متوقف سازیم و شیوه های تعامل ثمربخش را جایگزین آن نماییم. در جریان رشد کودک، محیط و شرایط خانواده به همان اندازه که می تواند یک عامل مخل و بازدارنده زمینه های رشد باشد ظرفیت تبدیل شدن به یک عامل مثبت و مهیا کننده را داراست. همین امر، خانواده را به مناسبترین بستر برای مداخلات موثر خصوصا در سالهای اولیه کودکی بدل می سازد. به این ترتیب یکی از موثرترین مداخلات در حیطه مشکلات کودکان، آموزش مهارت هایی به والدین خواهد بود که به کنترل رفتار از جانب کودک و ایجاد سیکهای والدینی موثر بیانجامد (جانسن . ۲۰۰۵، به نقل از مصطفوی، ۱۳۸۸).مداخلاتی که تاکنون در این حوزه استفاده شدند اغلب برنامه های آموزش والدینی از قبیل فرزند پروری مثبت و آموزش مدیریت رفتار بوده، که برای حل مشکلات موجود بر مهارت های کلامی کودک و والدین منگی هستند و این در حالی است که کودکان، خصوصا در سنین پیش از دبستان بیش از آنکه کلمات را برای بیان احساسات، نیازها و بطور کلی برقراری ارتباط با دنیای پیرامون خود بکار گیرند. از بازی بعنوان زبان و از اسباب بازی ها در قالب کلمات بهره می گیرند. از سوی دیگر برنامه های آموزش والدین با وجود اثربخش بودن عمدتا بر اصلاح و خاموش سازی رفتارهای خاص درکودک، یا به عبارتی مشکل، متمرکزند و رابطه والد و کودک را که عامل موثر در بروز رفتارهای پرخاشگرانه است، نادیده می گیرند.از این رو در پژوهش حاضر فرض بر این است که الگوی درمانی که بتواند با بکارگیری ابزار ارتباطی خود کودک، و بدون تمرکز مستقیم بر رفتارهای مشکل ساز، مهارتهای لازم برای کنترل رفتار کودک را به والدین آموزش دهد، نتایج قابل توجهی نیز در خصوص رفتارهای پرخاشگرانه هم در کودک و هم در جهت تغییر شیوه های والدگری در والدین به دنبال خواهد داشت. بنابراین، با توجه به این فرض پایه، طرح پژوهشی حاضر بر وارسی اثربخشی الگوی بازی درمانی مبنتی بر رابطه کودک والد (CPRT’)، بر کاهش پرخاشگری کودکان و شیوه های والدگری مادران متمرکز شده است.
بیان مسئله
در دهه های گذشته توجه فراوانی به اختلالات و مشکلات دوران کودکی شده و مطالعات زیادی در این زمینه صورت گرفته است، در این راستا، پرخاشگری و رفتارهای نافرمانی یکی از فراگیر ترین مشکلات رفتاری دوره گودگی شناخته شده اند (والدمن. ۱۹۹۶، به نقل از مارکوس” و همکاران ۲۰۰۱، مالتی، ۲۰۰۶) و رایجترین دلایلی هستند که کودکان با آن (اغلب توسط والدین و یا پرسنل مدرسه) به سرویس های درمانی ارجاع داده می شوند (گلفاند و دراو. ۲۰۰۳، به نقل از فالکرود و داونپورت ۲۰۱۰ کازدین. سگال و باس.۱۹۹۰)دوره پیش دبستانی اغلب با افزایش در رفتارهای پرخاشگری فیزیکی و کلامی مشخص میشوند (فالکرود و داونیورت، ۲۰۱۰). هر چند همه کودکان پیش دبستانی پرخاشگر در نوجوانی و بزرگسالی رفتارهای مشکل ساز را نشان نمی دهند، مشکلات رفتاری پرخاشگرانه اولیه، پیش بینی کننده قوی بروز مشکلات اجتماعی و هیجانی در آینده هستند (کوهرن و همکاران، ۲۰۱۰، دومنیک-لوریا و همکاران، ۲۰۰۸؛ روزت، و همکاران، ۲۰۰۷) که احتمالا به اختلال نافرمانی مقابله ای و سلوک منجر می شود. این امر کودکان را در خطر قابل توجه برای مشکلات رفتاری و رابطه ای پیش رونده قرار می دهد (کمپل، ۲۰۰۲، به نقل از قالکرود و داونپورت، ۲۰۱۰).یکی از مهمترین عوامل، از میان عوامل متعدد مرتبط با رشد و بروز رفتارهای پرخاشگرانه متغیرهای مرتبط با خانواده است. بطوری که، تئوری های معتبر تعامل کودک – والد، رابطه علی بین رفتارهای والدگری خاص (مانند، تسلیم شدن در برابر رفتار های منفی کودک) و پیامدهای ویژه در کودک (مانند، نافرمانی بعدی، و سرانجام، رفتارهای مختل نافرمانی مقابله ای و سلوک) را اثبات کردند (پترسون، ۲۰۰۲؛ ترمبلی و همکاران، ۲۰۰۵، به نقل از فالکرود و داونپورت، ۲۰۱۰؛ داوتپورت و یورگیس، ۲۰۰۸ داگ و کوی، ۲۰۰۶). عموما پرخاشگری و رفتارهای نافرمانی دوران کودکی با ضعف در رفتارهای والدگری مثبت (برای مثال، گرمی، حساسیت، دلبستگی ایمن، مدلسازی رفتارهای اجتماعی مثبت و …) و همچنین بالا بودن رفتارهای والدگری منقی (مانند خشونت، طرد و بی ثباتی و تناقض در ارتباط است. والدین کودکان پرخاشگر یا از شیوه های والدگری دستوری، مداخله جویانه جویانه، تنبیهی و طرد کننده استفاده می کنند (براون و همکاران، ۲۰۰۷؛ نیکس و همکاران ۱۹۹۹) و با بیش از اندازه سهل گیرانه عمل می کنند، به عبارتی با تسلیم شدن در برابر رفتارهای منقی کودک آن را تقویت می کنند. این ویژگی ها در والدین، اغلب با ویژگی هایی مانند خلق دشوار در کودکان پرخاشگر، اثر متقابل دارد که نتیجه آن ایجاد الگوهای تحصیلی تعامل منفی بین والد و کودک خواهد بود (پترسون، ۲۰۰۲ به نقل از داونپورت و بور گیس، ۲۰۰۸) بطوری که رفتارهای نامطلوب کودک در پاسخ به شیوه های تربینی متناقض و بی اثر والدین تکرار و موجب آشفتگی بیشتر در روابط کودک – والدشده که همین امر رفتارهای پرخاشگرانه را بیش از پیش تشدید می نماید و کودک را با مشکلات جدی تر مواجه سازد.پژوهش ها در زمینه پرخاشگری نشان داده است که تمایلات پرخاشگرانه را می توان در سنین پیش دبستان شناسایی کرد (داونپورت و بورگیس، ۲۰۰۸). از این رو، با توجه به پیامدهای دراز مدت رفتارهای پرخاشگرانه اقدامات پیشگیرانه و مداخلات اولیه و اثربخش که از شدت نشانه ها بکاهد و از تثبیت أنها جلوگیری نماید از اهداف مهم در دوران کودکی محسوب می شوند (فالکرود و داونپورت، ۲۰۱۰).در سه دهه گذشته، تلاش های پژوهشگران و درمانگران منجر به معرفی درمان های اثربخش گوناگونی برای پرخاشگری شده است. در نگاهی کلی می توان این درمان ها را به چند دسته تقسیم کردن درمان های دارویی (فیندلینگ، ۲۰۰۳). روش های خانواده محور (آموزش والدین و خانواده درمانی و غیره)، رویکردهای مدرسه محور (آموزش مهارتهای اجتماعی و غیره) (داگ و کوی . ۲۰۰۶) و روش های کودک محور مانند، درمان شناختی- رفتاری، بازی درمانی (دوگرا و ویراراگهافن : ۱۹۹۴: هانا”. ۱۹۸۶: جانسون و تلسون. ۱۹۷۸ء کاچمارک ۱۹۸۳، ویلاک۱۹۸۳۰ به ویلای ۱۹۸۳۰؛ به نقل از لندرث, ۲۰۰۲: قالکرود و داوتپورت، ۱۲۰۱۰ ذوالمجد و همکاران، ۱۳۸۶ قادری و همکاران، ۱۳۸۵) و غیره.
