دکتر کوروش ساکی هستم، فارغ التحصیل روانپزشکی از دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی در سال ۱۳۷۸، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “نگرش گروهی از زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهرستان خرم آباد پیرامون ابعاد مختلف زندگی زناشوئی (به ویژه مسائل جنسی) تابستان ۱۳۷۶” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی

دانشکده پزشکی

پایان نامه:

جهت دریافت درجه دکترای تخصصی رشته اعصاب و روان

موضوع:

نگرش گروهی از زنان مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهرستان خرم آباد پیرامون ابعاد مختلف زندگی زناشوئی (به ویژه مسائل جنسی) تابستان ۱۳۷۶

استاد راهنما:

آقای دکتر سید عبدالمجید بحرینیان

نگارش

دکتر کوروش ساکی

۱۳۷۸

چکیده تحقیق :

در تحقیق حاضر تاثیر روش مشاوره ای – درمانی شناختی – رشدی آیوی بر اضطراب خصیصه ای ( پنهان ) واضطراب موقعیتی (آشکار) بر دو گروه پسر و دختر در مقطع سنی ۱۹ تا ۲۹ ساله در شهرستان اهواز سنجیده شده است . آزمودنی ها این تحقیق از سه مرکز مشاوره ای و درمانی شهرستان اهواز : کلینیک جهاد دانشگاهی ، مرکز مشاوره خانواده کیانپارس ، و یک مطب روانپزشکی به صورت تصادفی انتخاب شدند. جمعیت نمونه متشکل از ۶۰ نفر (۳۰ نفر دختر و ۳۰ نفر پسر ) بودند که از این میان ۱۵ نفر دختر در گروه گواه، ۱۵ نفر دختر در گروه آزمایشی، ۱۵ نفر پسر در گروه گواه و ۱۵ نفر پسر در گروه آزمایشی قرار گرفتند. این افراد از میان پرونده های ۱۲۰ نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه اضطراب خصیصه ای (پنهان) و موقعیتی (آشکار) اشپیلبرگر ((STAI استفاده شد. از روش های آماری توصیفی و استنباطی ؛ میانگین، انحراف معیار ، فراوانی ، فراوانی در صدی ، تحلیل واریانس دو عاملی ، مجذور امگاء و آزمون توکی برای مقایسه گروههای گواه و آزمایشی استفاده شد. طرح تحقیق یک طرح نیمه تجربی پیش آزمون- پس آزمون با مداخله آزمایشی است . یافته ها حاکی از آن است که پس از مداخله مشاوره ای در هر دو گروه دختر و پسر کاهش معنا داری در اضطراب خصیصه ای و موقعیتی دیده می شود. داده ها نشان می دهد که ۸ / ۳۷ درصد تغییرات در متغیر اضطراب موقعیتی ناشی از تعامل با متغیر جنسیت بوده است و ۵/ ۳۵ درصد تغییر در متغیر اضطراب پنهان ناشی از تعامل با جنسیت بوده است .

فصل اول: مقدمه

موضوع پژوهش

اهمیت و ضرورت مسأله

سوالات تحقیق

اهداف پژوهش

فرضیه های پژوهش

تعاریف عملیاتی متغیرهای مورد مطالعه

فصل دوم: زمینه تحقیق

مقدمه

رویکردهای درمانی

نظریه روان کاوی

نئوفرویدها

گشتالت درمانی

نظریه اصالت وجودی

نظریه انسان گرایی

نظریه جیغ اولیه

نظریه های یادگیری

شناختی- رفتاری

درمان عقلانی- هیجانی

شناخت درمانی بک

رویکرد شناختی- رشدی آلن آیوی

روش های درمانی اضطراب

بازنگری پیشینه تحقیق

فصل سوم: روش تحقیق

مقدمه

جامعه و نمونه پژوهش

ابزار اندازه گیری

اعتبار آزمون

پیشینه آزمون stal در ایران

روش نمره گذاری آزمون

روش اجرا

تجزیه و تحلیل آماری

فصل چهارم: سافته های پژوهش

یافته های توصیفی

یافته های مربوط به فرضیه

فصل پنجم: نتیجه گیری و استنباط

یافته جانبی پژوهش

محدودیت

منابع

پیوست

فصل اول

در این فصل به مقدمه ای در مورد اضطراب خصیصه ای (پنهان و اضطراب موقعیتی آشکار)، تعریف مسئله و اهمیت وضرورت تحقیق در مورد اضطراب ، سوالات ، اهداف تحقیق و تعاریف عملیاتی متغیرهای مورد مطالعه و نیز محدویت های تحقیق پرداخته شده است .همچون بسیاری از ویژگی های شخصیتی ، در مورد اضطراب نیز تفاوتهای فردی وجود دارد ، برخی از افراد فقط در بعضی مواقع مضطربند در حالی که برخی دیگر بیشتر اوقات در حالت اضطراب به سر می برند. این مشاهده روان شناسان را بر آن داشته که بین دو نوع اضطراب تفاوت قائل شوند( اسدی مقدم ، ۱۳۷۵).اضطراب موقعیتی حالت یا وضعیت هیجانی گذرا در اورگانیسم انسان است که مشخصه آن احساسات تنش و واهمه ذهنی و آگاهانه است و همراه با افزایش فعالیت دستگاه عصبی خود مختار است . اضطراب در طول زمان از نظر شدت فرق می کند و نوسان دارد(اشپیلبرگر” ، ۱۹۷۰) .” اضطراب موقعیتی تجربه ناپایدار  _اضطراب تلقی می شود ( کلاین مونتز ، ۱۹۷۶، ص ۱۵۹). “اضطراب حالت موقعیتی) یک واکنش هیجانی است که از موقعیتی به موقعیت دیگر تفاوت میکند پاشا شریفی ، ۱۳۷۹ ، ص ۳۷۹) . أضطراب خصیصه ای (صفت ) به تفاوتهای فردی نسبتا پایدار در استعداد اضطراب تلقی می شود یعنی به تفاوتهای میان افراد در گرایش به پاسخ دهی به موقعیت های تهدید آمیز همراه با افزایش در شدت اضطراب موقعیتی ، اشاره می کند (اشپیلبرگر ، ۱۹۷۰) .” اضطراب صفت (خصیصه ای ) یک ویژگی شخصیتی است که فراوانی و شدت واکنش هیجانی شخص نسبت به فشار را منعکس می کند و از این نظر بین مردم تفاوت آشکاری وجود دارد .” اضطراب صفت ، خصیصه شخص است که ویژگی موقعیتی که شخص با آن روبروست “( پاشا شریفی ، ۱۳۷۹ ، ص ۳۷۹). اضطراب خصیصه ای به گرایش پایدارتر شخص اطلاق می شود ( کلاین مونتز ، ۱۹۷۹). برای مثال اضطراب قبل از سخنرانی، نوعی اضطراب موقعیتی است. در مقابل، اضطراب خصیصه ای نوعی ویژگی شخصیتی می باشد که به خصوصیات باثبات و دیرپای فرد و تفاوت های فردی بادوام در افراد مستعد ابتلاء به اضطراب اشاره دارد . همانند سایر صفات ، این ویژگی نیز از فردی به فرد دیگر متفاوت است . اضطراب خصیصه ای در برخی از افراد ، در سطح بالا و در بعضی دیگر در سطح پایین وجود دارد. افرادی که دارای اضطراب خصیصه ای در سطح بالا هستند ، بیشتر اوقات در حالت اضطراب به سر می برند. این افراد ، موقعیت های بی خطر را ، تهدید آمیز تلقی کرده و به صورت اضطراب موقعیتی به آن پاسخ می دهند( جمالفر، ۱۳۷۳، به نقل از اسدی مقدم، ۱۳۷۵)بر اساس پژوهش های انجام شده می توان گفت که بین اضطراب خصیصه ای و اضطراب موقعیتی ، همبستگی وجود دارد ( اشپیلبرگر،۱۹۹۹). همچنین اشپیل برگر در بررسی های خود دریافت که اضطراب ، تحت تاثیر شرایط و موقعیت خانواده قرار می گیرد. او معتقد است که اضطراب خصیصه ای ، انعکاسی از تجارب گذشته می باشد و در برخی از موارد ، تفاوتهای فردی در آمادگی و گرایش به اضطراب تعیین کننده هستند. افراد به هنگام مواجهه با شرایط خطرزا ، با اضطراب موقعیتی پاسخ داده و سطوحی از اضطراب خصیصه ای را تجربه می نمایند که احتمالا به دوران کودکی آنان بر می گردد . به چگونگی رابطه والدین با کودک اشاره دارد زیرا والدین می توانند به وجود آورنده محیط و شرایط تنبیهی اطراف کودک باشند (گاویلا ، ۱۹۷۳ به نقل از اسدی مقدم ، ص ۶). مفاهیم اضطراب موقعیتی و خصیصه ای را میتوان ، از بعضی جهات مشابه انرژی جنبشی و پتانسیل در فیزیک دانست . اضطراب موقعیتی ، مانند انرژی جنبشی ، به فرایند تجربی یا واکنشی که در لحظه ای خاص در زمان و در سطحی از شدت صورت می گیرد. اضطراب خصیصه ای ، مانند انرژی پتانسیل ، حالتی از تفاوتهای موجود در توان یک گرایش نهفته برای نشان دادن نوع خاصی از واکنش است . انرژی پتانسیل نشان دهنده تفاوتهایی میان اشیا ء فیزیکی از نظر مقدار انرژی جنبشی است ، که در صورتی که با نیروی متناسب تحریک شود آزاد خواهد شد، حال آنکه اضطراب خصیصه ای دلالت بر تفاوتهای موجود میان آدمها در گرایش به پاسخ دهی به موقعیت های پر استرس با مقادیر گوناگون اضطراب موقعیتی دارد. و در کل ، انتظار میرود که آنهایی که اضطراب خصیصه ای بالا داشته باشند در مقایسه با افرادی که اضطراب خصیصه ای پایین دارند افزایش های فراوان تری را در اضطراب موقعیتی از خود نشان دهند چرا که آنها گرایش به آن دارند که طیف وسیعتری از وضعیت ها را خطرناک یا تهدید کننده قلمداد کنند و به آنها واکنش نشان دهند. افراد با اضطراب خصیصه ای بالا بیشتر احتمال دارد که به وضعیت هایی که مستلزم روابط بین شخصی باشد که تهدیدی برای عزت نفس شان ایجاد کند با اضطراب موقعیتی شدیدتری واکنش نشان دهند . مثلا معلوم شده است که شرایطی که فرد شکست را تجربه می کند یا طی آنها کفایت شخصی فرد ارزیابی می شود (مثلا آزمون هوشی از آنها گرفته شود) خصوصا برای افراد با اضطراب خصیصه ای بالا تهدید کننده است (اسپنس و اسپنس ، ۱۹۹۹؛ اشپیلبرگر ، ۱۹۹۹ ؛ اسپلیبر گر و اسمیت ، ۱۹۹۹). اما خواه آدمهایی که از نظر اضطراب خصیصه ای فرق می کنند در اضطراب موقعیتی تفاوتهای متناظری را از خود نشان می دهند یا نمی دهند بستگی به آن میزانی دارد که آن افراد موقعیت خاصی را تهدید کننده یا خطرناک بدانند و این بسیار تحت تاثیر تجربه گذشته فرد است ( اشپیلبرگر ، ۱۹۷۰).اشپیلبرگر معتقد است شخصی که موقعیت خاصی را تهدید آمیز تلقی می کند به این موقعیت ، صرف نظر از وجود هر خطر واقعی و عینی ، با اضطراب موقعیتی پاسخ می دهد و شدت و زمان این واکنش بر حسب مقدار و میزان تهدید متفاوت خواهد بود ( اسدی مقدم ، ۱۳۷۵). به طور کلی موقعیتهای زیادی وجود دارد که می تواند اضطراب را در افرادی که دارای اضطراب خصیصه ای بالا هستند ، بوجود آورد . ولی بعضی از موقعیتها، به آسانی در فرد، اضطراب ایجاد می کند یکی از این موقعیتها ، ارزیابی اجتماعی است که در آن فرد منتظر است از سوی دیگران مورد ارزیابی قرار گیرد ( مصاحبه ای برای استخدام در یک شغل ) ، دوم موقعیتی است که در آن خطر، معمولا غیر قابل پیش بینی است مانند ادراک یک خطر جسمی نظیر نگاه کردن از بالای یک ساختمان بلند به پایین ، با وجودی که نرده های آهنی از سقوط افراد جلوگیری می نماید. موقعیت سوم که برانگیزاننده اضطراب در افراد دارای اضطراب خصیصه ای بالا می باشد ، وضعیتی مبهم و ناشناخته است که فرد نمی داند احتمالا با چه رویدادی مواجه خواهد شد ، رفتن به یک مدرسه از این موارد مهم می باشد ( جمالفر ، ۱۳۷۳ ، به نقل از اسدی مقدم ، ۱۳۷۵). تا این اواخر، اضطراب در وهله نخست یک پاسخ روانی به استرس درونی یا بیرونی قلمداد می شد؛ اما بعضی از انواع اضطراب مستقل از استرس مشخص هستند ( اسکالی ” ،۱۹۹۹) . از آنجا که ادعا شده است که این روش مشاوره ای و درمانی کارایی خود را در مورد افسردگی ، انواع اختلالات شخصیتی و در خانواده درمانی نشان داده است (آیوی ، ۱۹۹۱، ریگاتسیو – دیجیلیو ، ۱۹۹۶) پژوهشگر بر آن شد که تاثیر این روش را بر اضطراب خصیصه ای ( پنهان ) و موقعیتی ( آشکار ) مورد آزمون قرار دهد.

موضوع پژوهش

موضوع مورد پژوهش ، بررسی تاثیر روش درمانی شناختی – رشدی آیوی بر اضطراب خصیصه ای و اضطراب موقعیتی در دو گروه پسر و دختر در مقطع سنی ۱۹ تا ۲۹ سال شهرستان اهواز » می باشد . به عبارت دیگر پژوهشگر بدنبال آن است که تاثیر مدل مشاوره ای و درمانی شناختی و رشدی را که توسط آلن آیوی ابداع شده است بر نمرات در مقیاس اضطراب خصیصه ای و موقعیتی اشپلیبر گر در پسران و دختران بسنجد و نمرات این دو گروه را پس از مداخلات مشاوره ای با نمرات پیش آزمون آنها ، قبل از مداخله مشاوره ای مقایسه کنند. همچنین پژوهشگر در پی آن است که نمرات این دو گروه پسر و دختران را با نمرات گروه گواه و با یکدیگر بسنجد و کارآیی یا عدم عدم کارآیی این مدل مشاوره ای را برای این دو گروه پسر و دختر گروه آزمایشی در این مقطع سنی ، مورد سنجش قرار دهد. اهمیت و ضرورت مسئله آمارهای موجود دال بر شیوع گسترده پدیده اضطراب هستند . انواع اختلالات اضطرابی در جوامع گوناگون بطور وسیع وجود دارند . در جامعه ما خصوصا بدلائل اقتصادی و اجتماعی و پس از جنگ ظاهره پدیده اضطراب حضور چشمگیری دارد. اضطراب عامل ناراحتی های بسیار در حوزه های فردی ، اجتماعی ، شغلی و سایر حوزه های مهم کار کردی می شود. سازمان بهداشت جهانی (WHO، ۱۹۹۲) این را تایید می کند. اضطراب حداقل در بعضی از رویکردهای درمانی هسته روان نژندی قلمداد می شود و شناخت آن اهمیت حیاتی دارد. بسیاری از اعمال آدمها ممکن است بخاطر فرار از اضطراب باشد. کاهش و یا درمان اضطراب احتمالا به عملکرد بهتر ، کارآمدتر و رضایت بخش تر انسان می انجامد . انسانی که اضطرابش کاهش می یابد ممکن است به رضایت خاطر بیشتری در زندگی برسد و نیز تاثیرات مفیدتر بر اطرافیان خود بگذرد . اضطراب همچنین عامل برخی از بیماریهای روان تنی محسوب می شود. ولمن (۱۳۷۵) می گوید که علائم اضطراب عبارت هستند از تعریق ، سرعت طپش قلب ، و تنش در عضلات اسکلتی. بعضی اوقات حالات اضطرابی به لرزش ، از دست دادن کنترل مثانه و روده، از دست دادن اشتها و افزایش فشار خون منجر می شود. علائم اضطراب در همه افراد یکسان نیست : بعضی ممکن است دچار اسهال شوند، و برخی دیگر به یبوست مبتلا گردند، و ممکن است افراد دیگری نیز دچار تاکی کاردی شوند(ص ۲۶۳). اضطراب در ایجاد اختلات قلبی تاثیر دارد (العیسوی ، ۱۹۹۷، ص ۲۹). مضطرب بودن همچنین جزء ویژگی های شخصیتی افرادی است که دچار فشار خون بالا هستند (سکولوف و بلووا ، ۱۹۸۳، ص ۱۸۲). اضطراب ممکن است بر رغبت و عملکرد جنسی اثر بگذارد هاوتون، ۱۹۹۹، ص ۶۷). اضطراب همچنین ممکن است عامل تکرر اداری شود (میرز، ۱۹۷۹، ص ۳۱), أضطراب جزء عوامل تشدید کننده ترشح اسیدهای معدی ، بیش از آن مقدار که برای فرایند هاضمه لازم است ، محسوب می شود. اضطراب در تشدید سردردهای تنشی و میگرن نقش دارد . علاوه بر اینها ، اضطراب در تشدید آسم و اگزما ، نیز نقش دارد( کلمن ، ۱۹۷۶،صص ۲۷۳-۲۷۰). اضطراب در عملکرد تحصیلی افراد نیز تاثیر منفی دارد. عامل کاهش عزت نفس و موقعیت تحصیلی افراد می شود. نتایج تحقیقات حاکی از آن است که اضطراب در اختلالات روانی حضور دارد. باتوجه به نقش گسترده اضطراب در اختلالات روان تنی ، عملکرد تحصیلی و شغلی ، و مجموعه اختلالات روانی ، پژوهش در مورد روش های درمانی ، اعم از سنتی و جدید، حائز اهمیت فراوان است و می تواند نقشی هر چند ناچیز ، در کاهش رنج های بشری داشته باشد . از این رو پژوهشگر در این پژوهش کوشیده است تا رویکرد جدید شناختی- رشدی آلن آیوی را معرفی کند و گامی در جهت شناخت اضطراب برداشته باشد . امید است که این پژوهش از عهده معرفی این روش سیستماتیک و عملی بر آمده باشد .

سوالات تحقیق

آیا روش درمانی شناختی – رشدی بر اضطراب خصیصه ای و موقعیتی مراجعان مضطرب تاثیر مثبت دارد؟ . آیا تفاوت معناداری از نظر درمان اضطراب خصیصه ای و موقعیتی در بین

مراجعان هر دو جنس مرد و زن وجود دارد؟

اهداف پژوهش

۱-بررسی تاثیر روش درمانی شناختی – رشدی بر اضطراب خصیصه ای در گروه پسران و دختران ۱۹ تا ۲۹ ساله

۲- بررسی تاثیر روش درمانی شناختی – رشدی بر اضطراب موقعیتی در گروه پسران و دختران ۱۹ تا ۲۹ ساله

فرضیه های پژوهش فرضیه مورد بررسی در این پژوهش عبارت هستند از : ابین نمرات پیش آزمون اضطراب موقعیتی دختر و پسر گروه آزمایشی و گواه

تفاوت معنی داری وجود دارد. ۲-بین نمرات پیش آزمون اضطراب خصیصه ای دختر و پسر گروه آزمایشی و گواه تفاوت معنی داری وجود دارد.

۳-بین نمرات پس آزمون اضطراب موقعیتی دختر و پسر گروه آزمایشی و گواه تفاوت معنی داری وجود دارد.

۴- بین نمرات پس آزمون اضطراب خصیصه ای دختر و پسر گروه آزمایشی و گواه تفاوت معنی داری وجود دارد.

تعاریف عملیاتی متغیرهای مورد مطالعه

اضطراب موقعیتی : منظور از اضطراب موقعیتی در این پژوهش ، میزان نمره با کمیتی است که مراجع در فرم A آزمون اضطراب اشپلبر گر بدست می آورد. این نمره شاخص عددی برای اندازه گیری میزان اضطراب موقعیتی مراجع می باشد. نمره ای که این مراجع در این مقیاس می گیرد ، بیانگر میزان و شدت اضطراب موقعیتی وی می باشد . اضطراب خصیصه ای : منظور از اضطراب خصیصه ای در این پژوهش ، میزان نمره یا کیمیتی است که مراجع در فرم B آزمون اضطراب اشیلبرگر بدست می آورد. این نمره شاخص عددی برای اندازه گیری میزان اضطراب خصیصه ای مراجع می باشد، نمره ای که این مراجع در این مقیاس می گیرد، بیانگر میزان و شدت اضطراب خصیصه ای وی می باشد . روش درمانی شناختی – رشدی : شناسایی سطح شناختی – رشدی مراجع (CDL) از طریق واژه های عینی ( مثلا “موی سیاه ” ، ” پول و …) و واژه های انتزاعی ( مثلا ” عشق ” ، ” محبت ” ، ” تنبلی ) و حرکت در سطح گوناگون (CDL) با استفاده از فنون بنیادی گوش دادن ( BLS) .