یوسف قاسمی کورایم هستم، فارغ التحصیل روانسنجی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در سال ۱۳۹۰، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی ویژگی های روان سنجی آزمون اعتیاد به سایبر” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد تهران مرکزی

دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی، گروه روانشناسی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)

گرایش روانسنجی

عنوان:

بررسی ویژگی های روان سنجی آزمون اعتیاد به سایبر

استاد راهنما:

جناب اقای دکتر سید احمد جلالی

استاد مشاور:

جناب آقای دکتر حیدر علی هومن

پژوهشگر:

یوسف قاسمی کورایم

تابستان ۱۳۹۰

چکیده پایان نامه (شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده):هدف اصلی انجام پژوهش ساخت پرسشنامه ای استاندارد برای سنجش میزان اعتیاد دانش آموزان ۱۰ تا ۱۸ ساله به فضای سایبری است. نمونه مورد مطالعه ۳۰۰ نفر دانش آموز دبیرستانی شهر تهران بود که از این تعداد ۱۱۱ نفر پسر و ۱۸۳ دختر با روش نمونه برداری خوشه ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش ۶۲ پرسشه گزینه ای در مقیاس لیکرت برای سنجش اعتیاد به فضای سایبری است که توسط پژوهشگر طراحی و تدوین شد. دامنه نمرات این پرسشنامه بین ۶۲ تا ۳۱۰ است. نتایج حاصل از عملیات آماری نشان می دهد که ضریب اعتبار آزمون با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ برابر با ۹۵۵ / ۰ است که نشان می دهد که سوالات پرسشنامه از هماهنگی درونی کامل برخوردار است و می توان به نتایج حاصل از تحلیل عاملی آنها اطمینان داشت. تحلیل مولفه های اصلی با استفاده از چرخش واریماکس، پنج عامل به دست داد که عبارتند از: اعتیاد به کامپیوتر، اعتیاد به جستجو و ذخیره بیش از حد اطلاعات، اعتیاد به خرید ، تجارت و مزایده ، اعتیاد به روابط سایبر گفتگوی اینترنتی) ، اعتیاد به سایبر سکس ها . نتایج بررسی ارتباط بین عامل های پرسشنامه و مدت زمان مصرفی برای کار با کامپیوتر و اینترنت نشان داد که بین مدت زمان استفاده از رایانه و اعتیاد به آن ارتباط معنادار و مثبتی وجود دارد. بین مدت زمان استفاده از رایانه و اعتیاد به روابط سایبر(چت) نیز ارتباط معنادار و مثبت وجود دارد اما در سایر موارد بین مدت زمان استفاده از رایانه و اینترنت و خرده مقیاسهای دیگر و حتی نمره کل آزمون ارتباط معناداری مشاهده نگردید.

کلید واژه: اعتیاد ، فضای سایبر ، اعتبار، روایی، رایانه، تحلیل مولفه اصلی، آلفای کرونباخ

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: مقدمه پژوهش

مقدمه

بیان مسئله

ضرور و اهمیت پژوهش

اهداف پژوهش

سوالات تحقیق

متغیرها و واژه های کلیدی

تعاریف متغیر ها

فصل دوم: پیشینه پژوهش

فضای سایبر

اعتیاد به اینترنت

الگوی نظری اعتیاد به اینترنت

پیامدهای اعتیاد به اینترنت

ابعاد اعتیاد به اینترنت

انواع اعتیاد به اینترنت

انواع اعتیاد سایبری

انواع فرمی اعتیاد به اینترنت

نشانه ها و علائم بالینی اعتیاد به اینترنت

پیامدهای زیستی – جسمانی

اینترنتی برای سرگرمی، اطلاعات و بازرگانی

اینترنتی برای ارتباطات بین شخصی

تأثیر رایانه و اینترنت بر رشد و تکامل نوجوانان

تأثیر کامپیوتر و اینترنت بر کودکان و نوجوانان

بررسی روانشناختی اعتیاد اینترنتی

مشکلات درسی افراد معتاد به اینترنت

مشکلات شغلی افراد معتاد به اینترنت

مقابله و راهبردهای مقابله ای اعتیاد به اینترنت

پژوهش های انجام شده در خصوص اعتیاد به فضای سایبر

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

مقدمه

جامعه آماری

برآورد حجم نمونه و روش نمونه گیری

روش گردآوری اطلاعات

ابزار گردآوری اطلاعات

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

فصل چهارم: یافته های پژوهش

توصیف داده ها

اعتبار یابی پرسش نامه اعتیاد به فضای سایبر

اجرای تحلیل عاملی

نامگذاری عامل ها

فرم های پرسشنامه اعتیاد به فضای سایبر

نیم رخ آزمون اعتیاد به فضای سایبر

مشخصه های آماری مقیاس های پرسشنامه اعتیاد به فضای سایبر

فصل پنجم: بحث و تفسیر

نتیجه گیری: بحث و تفسیر

نتیجه گیری

محدودیت ها

پیشنهاد ها

منابع و مأخذ

پیوست

چکیده انگلیسی

مقدمه

در سپیده دم هزاره سوم، شاهد تحولات شگرف فن آوری و تأثیرات فرهنگی اجتماعی و حرفهای ناشی از آن هستیم. انقلاب الکترونیک ، انفجار اطلاعات و انقلاب رایانه ای تفاوت های کمی و کیفی بسیاری در جهان نسبت به دو دهه قبل با خود به همراه آورده است (شقایق، ۱۳۸۸).در دهه ۸۰ که بازی های کامپیوتری مانند مین یاب و بازی ورق وارد دنیای کامپیوترها شد، محققین پی بردند که افراط در بازی های کامپیوتری باعث می شود کارمندان اکثر ساعات کارشان را صرف بازی کنند.سرعت رشد تکنولوژی سایبری در قرن حاضر ما را بر آن می دارد که بیندیشیم که دنیا در چه جهتی حرکت می کند و اینکه سرعت زیاد همه گیر شدن اینترنت واقعا یک سر زمین بی در و پیکر را پدید آورده است. کامپیوتر و اینترنت به خودی خود ابزاری بی طرف و خنثی است که در ابتدا برای تسهیل تحقیقات در بین نهادهای علمی و نظامی به وجود آمد اما اینکه اکنون مردم چگونه از آن استفاده می کنند، سوالی را در ذهن جامعه در رابطه با بهداشت روانی ایجاد کرده است (یانگ ۱۹۹۹ به نقل از امیدوار، صارمی، ۱۳۸۱). به اعتقاد بعضی از روان شناسان ، استفاده از اینترنت به عنوان نوعی اعتیاد در نظر گرفته می شود که می تواند زندگی خود فرد و کسانی را که با او سر و کار دارند، به شدت تحت تأثیر قرار دهد و اختلالات چشمگیری در آن به وجود آورد در حالی که دیگران بر خلاف آن معتقدند که اعتیادی در کار نیست و لذت بردن و استفاده کردن از رایانه مانند لذت بردن از مواد مخدر نیست.اعتیاد تکنولوژیکی به طور عملیاتی می تواند به عنوان اعتیاد غیر شیمیایی (رفتاری) که شامل تعامل انسان و دستگاه است تعریف شود. این اعتیاد ممکن است انفعالی یا فعال باشد و معمولا جنبه القا کننده و تقویت کننده ای دارد که ممکن است به افزایش تمایل اعتیادی کمک نماید(گریفیتز، ۱۹۹۸، به نقل از امیدوار و صارمی ، ۱۳۸۱)

بیان مسئله

روابط مجازی ، پویا هستند ، می توانند بسیار حمایتی باشند و در مقایسه با منافع بالقوه حداقل خطر را به دنبال داشته باشند. در این بین عوامل زیادی برای تمایل افراد به فضای سایبر[۱] ارائه شده است. مانند دوری گزیدن از مشکلات زندگی ، اختلال هویتی در هم ریختگی اجتماعی ، خرده فرهنگ ها و …این تمایل به فضای سایبر گاهی آنچنان مرضی می شود که شخص خواستار حضور بیش از حد در این فضا می شود که این نوع حضور از دیدگاه روانشناسان اعتیاد نامیده می شود.خیلی از آدم ها به برخی از کارها و انجام دادن آنها عادت می کنند و این عادت کردن کم کم برای آنها وابستگی به همراه می آورد و بعد بدون اینکه بدانند به این کار و انجام دادنش معتاد می شوند (شقایق، ۱۳۸۸).اورزاک اعتیاد به اینترنت را به عنوان نوعی اختلال در نظر می گیرد، افرادی که رابطه با صفحه رایانه را جذاب تر از واقعیت زندگی روزمره می بینند اما از آن جا رنج می برند. به نظر گونزالس (۲۰۰۸) هر کسی که رایانه دارد در معرض اعتیاد است. ایوان گلدبرگ روان پزشکی از دانشگاه کلمبیا اولین بار اختلال اعتیاد به اینترنت را در جولای ۱۹۹۵ مطرح کرد(گونزالس، ۲۰۰۸). گلد برگ اختلال اعتیاد به اینترنت را نوعی اختلال رفتاری که به عنوان مکانیسم مواجهه مورد استفاده قرار می گیرد و از معیارهای وابستگی به مواد DSM IV گرفته شده است می دانند (شل و کلن، ۲۰۰۳).دکتر کولی (۲۰۰۳) اظهار می دارد که عادات مختلف وقتی به شکل اعتیاد در می آیند که بر روی اجزای مختلف زندگی اثر سوء بگذارند. اعتیاد به اینترنت به واسطه نادیده گرفتن مسئولیت های اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی باعث آسیب رسیدن به فرد می شود (ویز شفر، ۱۳۸۵). یانگ (۱۹۹۸) به منظور انجام دادن یک مطالعه مقدماتی برای بررسی این که آیا واقعا اعتیاد به اینترنت وجود دارد یا خیر با به کار گیری معیارهای تشخیصی قمار بازی شبیه ترین اختلال کنترل تکانه به اعتیاد به اینترنت یعنی آسیب شناسی قماربازی ) ، پرسشنامه ای هشت سوالی را برای تشخیص اعتیاد به اینترنت تنظیم کرد . او در این پرسشنامه علائم تحمل ، ترک و احساس اجبار در بهره گیری از اینترنت را بررسی کرده بود. از ۶۹۹ نفر ۱۰۰ نفر غیر معتاد و ۳۹۹ نفر معتاد شناخته شدند(یانگ ، ۱۹۹۸ به نقل از امیدوار و صارمی، ۱۳۸۱).هولمز در تعریف خود از اعتیاد اینترنتی ، به تعریف استفاده طبیعی و معمولی اینترنت پرداخته و می گوید که هرگاه میزان استفاده از اینترنت به کمتر از ۱۹ ساعت در هفته برسد، در آن صورت می گوییم که فرد به شکل طبیعی از اینترنت استفاده می کند، بنابراین ، از نظر هولمز ، فردی که بیش از ۱۹ ساعت در هفته از اینترنت استفاده می کند ، معتاد به اینترنت است .یانگ (۱۹۹۹) نیز اشاره می کند که فرد معتاد کسی است که حداقل ۳۸ ساعت در هفته و یا ۸ ساعت در روز ، وقت خود را صرف استفاده از اینترنت می کند. متخصصان در زمینه آسیب شناسی محدودترین تعریف را برای طبقه بندی استفاده اینترنت ارائه می دهند. به طوری که چنانچه فرد در _هفته ۲ تا ۳ ساعت از اینترنت استفاده کند ، یک کاربر معمولی ، و چنانچه میزان استفاده وی از اینترنت به ۸ / ۵ ساعت و یا بیشتر برسد، کاربری است که باید مورد بررسی های آسیب شناسانه قرار گیرد امیدوار و صارمی، ۱۳۸۱).اعتیاد سایبری انواع گوناگونی دارد که پنج نوع آن شایع تر است: ۱- اعتیاد به کامپیوتر بازی ها، برنامه نویسی و … ).۲-اعتیاد به جستجو ذخیره بیش از اندازه اطلاعات. ۳- اعتیاد به خرید، تجارت و . مزایده ( قمار بازی، کازینوهای مجازی، بازی های آن لاین ، حراجی های اینترنتی و …) .۴- اعتیاد به روابط ( گپ زدن و گفتگوی اینترنتی (چت)). ۵- اعتیاد به سکس مجازی ( هرزه نگاری ، هرزه خوانی، عکس های هرزه، داستان های سکسی و … ) (دیویس، ۱۹۹۹، ۲۰۰۱ ؛ یانگ، ۱۹۹۷،۱۹۹۹ ؛ کاپلان ،۲۰۰۲ به نقل از امیدوار و صارمی، ۱۳۸۱).لذا با توجه به رشد روز افزون استفاده از خدمات رایانه ای در تمامی مقاطع سنی محقق بر آن شده که با توجه به جامعه ایرانی مقیاس هایی مناسب و هنجار با جامعه موجود ساخته ، تا بتوان بدان طریق افراد معتاد به این تکنولوژی شناخته شده و راهی برای بهبود آنها جستجو کرد.

ضرورت و اهمیت پژوهش

ما از الگوی درونی خود برای انسانی کردن و شکل دادن تجاریمان مانند : اتومبیل ها ، خانه ها، حیوانات خانگی ، مشاغل ، آب و هوا و … از کامپیوترها و امکانات جانبی آنها استفاده می کنیم. کامپیوترها هدف ابتدایی انتقال مدل های درونی ما هستند ، چرا که می توان آنها را به عنوان مشابه به انسان درک کرد. کامپیوترها ماشین های پیچیده ای هستند که تقریبا به نظر می رسد همانند انسان فکر می کنند . کامپیوترها برخلاف تلویزیون ، فیلم ها یا کتاب ها تعاملی هستند، اگر از آنها کاری بخواهیم آنها در اغلب موارد آن کار را انجام می دهند و این رابطه تعاملی آن ها است که باعث نزدیکی انسان ها به کامپیوتر شده است. در گوشه و کنار دنیا و حتی اطرافمان اگر دقت کنیم شاید این را دیده باشیم که افرادی هستند که بیمار گونه از این تکنولوژی استفاده می کنند و این استفاده بیمار گونه از دید روان شناسان در اغلب موارد به اعتیاد تعبیر شده است.لذا شایسته است که این نوع اعتیاد و میزان آن مشخص شود. اما به دللی نبودن مقیاسی مناسب و اعتبار نداشتن پرسشنامه های مشابه لاتین در جامعه ایرانی محقق بر آن شده است که با استفاده از مقیاس های مشابه در این زمینه به دنبال ساخت مقیاس مناسب با توجه به حیطه های متخلف گردد.

اهداف پژوهش

هدف اصلی پژوهش

در این پژوهش هدف اصلی عبارت است از بررسی وویژگی های روانسنجی پرسشنامه اعتیاد به فضای سایبر.

هدف های فرعی تحقیق

– شناسایی انواع مختلف اعتیاد به فضای سایبری

– تعیین میزان اعتیاد به انواع مختلف قضاهای سایبری

– بررسی ارتباط بین میزان استفاده از کامپیوتر و مقیاس های بدست آمده از پرسشنامه

سوالات تحقیق

– آیا پرسشنامه سنجش اعتیاد به فضای سایبر از اعتبار قابل قبولی برخوردار است؟

– آیا پرسشنامه سنجش اعتیاد به فضای سایبر از روایی قابل قبولی برخوردار است؟

– ساختار عاملی پرسشنامه سنجش اعتیاد به فضای سایبر در بین نوجوانان ایرانی چگونهاست؟

– آیا بین مدت زمان استفاده از کامپیوتر و اینترنت و اعتیاد به آن فضا رابطه معناداری وجود دارد؟

متغیرها و واژه های کلیدی

اعتبار ، مقصود از اعتبار یک وسیله اندازه گیری آن است که اگر خصیصه مورد نظر را با همان وسیله (یا وسیله مشابه قابل مقایسه با آن در شرایط مشابه دو یا چند بار اندازه بگیریم ، نتایج حاصل تا چه حد مشابه ، دقیق ، پیش بینی پذیر و قابل اعتماد است. یک مقیاس با اندازه به میزانی معتبر است که تکرار پذیر و باز بافتنی باشد، یعنی بتوان آن را در شرایط متعدد به کار برد و در همه موارد مشابه نیز نتایج یکسان تولید کند (هومن، ۱۳۸۱).روایی؛ مهم ترین عاملی که در ارزشیابی یک آزمون باید بدان توجه شود روایی است، و مقصود از روایی مناسب بودن ، با معنا بودن و مفید بودن استنباطهای خاصی است که روی نمره های آزمون به عمل می آید. به بیان دیگر هرگز خود تست روا سازی نمی شود ، بلکه استنباط هایی که درباره موارد استفاده از تست به عمل می آید مورد روا سازی قرار می گیرد.بنابراین روایی به مقدار اطلاعات مناسبی که در تست در ارتباط با فرآیند تصمیم گیری در اختیار می گذارد مربوط می شود (هومن، ۱۳۸۱)

نرم (هنجار): برای تعبیر و تفسیر نتایج اندازه گیری های روانی و تربیتی به معیارهایی نیاز داریم که یکنواخت، عینی و پایا باشد (هومن، ۱۳۸۱). هر ابزار اندازه گیری در مراحل تدوین و استاندارد شدن، در مورد گروه نمونه ای از افراد یک جامعه با ویژگی های فرهنگی خاص هنجاریابی می شود. هر گاه بین آزمودنی ها و جامعه ای که آزمون در مورد افراد آن هنجاریابی شده است همگونی لازم وجود داشته باشد، در این صورت می توان نمره آزمودنی را با متوسط نمره گروه هنجار مقایسه و نتیجه را با توجه به معنای اندازه گیری تفسیر کرد. یک مقیاس استاندارد باید دارای دستورالعمل هایی باشد که به آزمایش کننده امکان دهد تا آزمون را با همان روش و تحت همان شرایطی اجرا کند که در مراحل استاندارد آزمون بکار رفته است. (شریفی و شریفی، ۱۳۸۹)

ضریب آلفای کرونباخ: روشی برای برآورد اعتبار تست از طریق یک بار اجرای یک تست واحد است. این روش بستگی به هماهنگی کار کرد آزمودنی از یک سوال به سوال دیگر دارد و محاسبه آن مبتنی بر محاسبه انحراف استاندارد سوال های آن است.بار عاملی همبستگی یک عامل با یک متغیر است . بار عاملی یک تست همبستگی آن تست با اندازه کافی و ایده آل یک عامل است. (ترندایک، ۱۹۸۲؛ به نقل از هومن ۱۳۷۵) تعاریف متغیرها

تعاریف نظری:

اعتیاد به کامپیوتر: عبارت است از انجام وسواس گونه بازی های کامپیوتری و یا برنامه نویسی علوم کامپیوتری (امیدوار و صارمی،۱۳۸۱ )

سایبر( Cyber)، پیشوندی است برای توصیف یک شخص، یک شیء، یک ایده و یا یک فضا که مربوط به دنیای کامپیوتر و اطلاعات است ( صدیق بتای، ۱۳۸).