بیان نسائی مقدم هستم، فارغ التحصیل روانشناسی کودکان با نیازهای خاص در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان در سال ۱۳۹۰، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “اثر بخشی روش مداخله ای شن بازی درمانی بر رشد شناختی کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر شهر اصفهان” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه اصفهان

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی کودکان با نیازهای خاص

عنوان:

اثر بخشی روش مداخله ای شن بازی درمانی بر رشد شناختی کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر شهر اصفهان

استاد راهنما:

دکتر مختار ملک پور

استاد مشاور:

دکتر احمد عابدی

پژوهشگر:

بیان نسائی مقدم

شهریور ۱۳۹۰

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه

شرح و بیان مسئله

ضرورت و اهمیت پژوهش

اهداف پژوهش

هدف اصلی

اهداف فرعی

فرضیه های پژوهش

فرضیه اصلی

فرضیه های فرعی

تعریف مفاهیم و اصطلاحات

تعاریف مفهومی

تعاریف عملیاتی

فصل دوم: پیشینه پژوهش

مقدمه

ناتوانی ذهنی

تاریخچه ناتوانی ذهنی

تعریف ناتوانی ذهنی

اصطلاح شناسی

شیوع شناسی

تشخیص ناتوانی ذهنی

سبب شناسی ناتوانی ذهنی

عوامل قبل از تولد

عفونت های مادر

سن مادر و حالات روانی او

اشعه ایکس و تشعشعات رادیو اکتیو

اعتیاد به الکل

استعمال مواد مخدر

مصرف دارو

عامل RH

عوامل مربوط به هنگام تولد

عوامل بعد از تولد

عفونت های ویروسی و میکروبی

مسمومیت ها

ضربه های وارده بر مغز کودک

اختلالات سوخت و ساز غدد داخلی

سوء تغذیه

عوامل اجتماعی و فرهنگی

طبقه بندی ناتوانی ذهنی

طبقه بندی ناتوانی ذهنی بر اساس میزان هوش

طبقه بندی ناتوانی ذهنی از منظر آموزشی

طبقه بندی ناتوانی ذهنی بر اساس شدت حمایت های مورد نیاز

ناتوانی ذهنی خفیف

شناخت

رشد شناختی

مفهوم سازی

تفکر نمادی

تفکر اجتماعی

ادراک حرکتی- بینائی

فراخنای توجه

سرعت روانی- حرکتی

ناتوانی های شناختی کودکان ناتوان ذهنی

بازی

تعریف بازی

پیشینه بازی

نظریه های بازی

نظریه های کلاسیک

نظریه انرژی مازاد اسکیلر، اسپنسر

نظریه پیش- تمرین گروس

تئوری آرام سازی جی. تی دبلیو پاتریک

تئوری باز پدیدآیی هال

نظریه های معاصر

نظریه روان تحلیل گری

نظریه شناختی- رشدی پیاژه

نظریه تنظیم انگیختگی

تئوری ویگوتسکی

تئوری تعاملی مید

تئوری ارتباط بتسون

دیدگاه بوم شناختی

طبقه بندی بازی

طبقه بندی پرز

طبقه بندی شارلوت بوهلر

طبقه بندی پیاژه

طبقه بندی برنارد اسپادگ

شن بازی درمانی

تعریف شن بازی درمانی

پیشینه شن بازی درمانی

شن بازی درمانی بر اساس نظریه یونگ

انواع شن بازی درمانی

شت بازی درمانی سنتی

شن بازی درمانی مستقیم

تفاوت بین شن بازی درمانی مستقیم و سنتی

شن بازی درمانی اریکسونی

مقایسه شن بازی مستقیم و شن بازی اریکسونی

اصول شن بازی درمانی اریکسونی

محوطه شنی

روند استفاده از محوطه شنی

دستورالعمل جهت استفاده

مزایای شن بازی

شن بازی به عنوان یک ابزار درمانی برای مشاوران مدرسه

شن بازی به عنوان یک استراتژی هوش چندگانه

کاربرد شن بازی با افراد مختلف

کودکان مبتلا به مشکلات ارتباطی و کلامی

کودکان مبتلا به نقص توجه

کودکان با فرهنگ های متفاوت

کودکانی که تجربه آسیب های روحی- روانی دارند

کودکان با مشکلات رفتاری

شن بازی در آموزه های اجرایی مدارس

شن بازی به صورت بخشی از یک رویکرد تلفیفی

چالش های احتمالی در حیطه کاربرد شن بازی در مدارس

مقرون به صرفه بودن

انتظارات

فرصت های آموزشی

تحقیقات انجام شده در داخل و خارج کشور

تحقیقات انجام شده در داخل کشور

تحقیقات انجام شده در خارج کشور

فصل سوم: روش پژوهش

مقدمه

طرح کلی پژوهش

جامعه آماری

نمونه آماری و روش نمونه گیری

متغیرهای پژوهش

متغیر مستقل

متغیر وابسته

متغیرهای کنترل

ابزار پژوهش

روش اجرا

نمونه جلسات مداخله ای

تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه

آمار توصیفی

آمار توصیفی متغیر جمعیتی

آمار توصیفی متغیرهای وابسته

بخش دوم

آمار استنباطی

پیش فرض نرمال بودن

بررسی فرضیه های پژوهش

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه

تبیین یافته های پژوهش

یافته اصلی

فرض اصلی

یافته های فرعی

فرضیه فرعی اول

فرضیه فرعی دوم

فرضیه فرعی سوم

فرضیه فرعی چهارم

فرضیه فرعی پنجم

فرضیه فرعی ششم

محدودیت های پژوهش

پیشنهادات پژوهشی

پیشنهادات کاربردی

پیوست

منابع

چکیده

هدف از این پژوهش بررسی اثر بخشی روش مداخلهای شن بازی درمانی بر رشد شناختی کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر به روش پژوهش آزمایشی می باشد. نمونه های این پژوهش شامل ۳۲ دانش آموز با ناتوانی ذهنی آموزش – پذیر بود که ابتدا از میان شش ناحیه آموزش و پرورش شهر اصفهان یک ناحیه به طور تصادفی و از میان این ناحیه دو مدرسه به طور تصادفی انتخاب شد. بدین ترتیب تعداد ۳۲ نفر نمونه به طور تصادفی از میان دانش آموزان این دو مدرسه از پایه های تحصیلی پیش دبستانی، اول، دوم و سوم برگزیده شدند. سپس این تعداد نمونه به طور تصادفی در دو گروه ۱۶ نفری آزمایش و کنترل شامل ۸ دختر و ۸ پسر قرار داده شدند. ابزار پژوهش عبارت از آزمون رشد شناختیتشخیصی کی بود. سپس کودکان ناتوان ذهنی گروه آزمایش طی ۱۲ جلسه ۴۵ دقیقه ای شن بازی درمانی را در مدرسه دریافت کردند. نتایج تحلیل کو واریانس نشان داد که آموزش شن بازی بر رشد شناختی ( ۰۰۱/ ۰>P) این کودکان مؤثر بوده است. نتایج این پژوهش نشان داد که روش مداخله ای شن بازی درمانی قادر است رشد شناختی کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر را افزایش دهد.

کلیدواژهها: شن بازی درمانی، رشد شناختی، کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر.

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه

به طور کلی افراد یک جامعه از نظر توانایی های شناختی، وضعیت عاطفی، جسمانی و نهایتا شخصیتی یکسان نیستند. اصولا قوانین طبیعی موجود بین انسان ها بر اساس تفاوت هایی است که بین افراد وجود دارد. حتی فرض این مسئله که همه انسان ها از نظر نیازها، نگرش ها، خواسته ها، توانایی ها و عملکردها یکسان باشند، مشکل است و به همین دلیل زندگی طبیعی بر اساس تفاوت های بین فردی بنا شده است. یک دسته از افرادی که با دیگران در زمینه یادگیری تفاوت دارند، کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر می باشند. اگر تا توانی ذهنی آموزش پذیر را نوعی تاخیر در مهارت های اصلی خواندن، نوشتن و محاسبات در نظر بگیریم که با توجه به تاخیر در صحبت کردن و رشد زبانی، مشکلات رفتاری، احساسی و اجتماعی بارز می گردد، اهمیت تحقیق و پژوهش در این زمینه به خوبی روشن می گردد. لذا توجه به آموزش و پرورش این کودکان در کلیه حیله های رشد، از جمله رشد شناختی حائز اهمیت است.

شرح و بیان مسئله:

ناتوانی ذهنی اصطلاحی عام برای نوعی شرایط تا رایج و مادام العمر است که در آن تفاوت هایی در رشد شناختی و سازگاری وجود دارد که به دلیل ناهنجاری های ساختاری و عملکردی مغز رخ می دهد. از لحاظ پزشکی، ناتوانی ذهنی نباید به عنوان صرفا نوعی تشخیص در نظر گرفته شود، بلکه بایستی آن را علایمی از اختلال عملکرد عصبی همچون ضعف یا فلج انقباضی دانست. وجود ناتوانی ذهنی اثرات زیادی بر بسیاری از جنبه های زندگی کودکان و خانواده هایشان و جوامع داشته و موضوع حائز اهمیتی از لحاظ سلامتی و اجتماعی به شمار می رود، یک دسته از افراد با ناتوانی ذهنی، کودکان تا توان ذهنی آموزش پذیر می باشند. بسیاری از محققان به بررسی این دسته از کودکان پرداخته اند. بهره هوشی این دسته از کودکان ۳-۲ انحراف معیار زبر میانگین است بر اساس DSM IV، به نقل از ای. شی ، ۲۰۰۶). یعنی ضریب هوشی محاسبه شده برای آنها بین ۵۵-۵۰ تا ۷۰ می باشد. (سونین ، ۲۰۰۹)، این کودکان تاخیر زیادی در یادگیری زبان، مهارت های اجتماعی، مهارت های سازشی، مراقبت از خود نفطیر غذا خوردن، لباس پوشیدن و رشد مهارت های حرکتی دایره المعارف ویکی پدیا ، ۲۰۱۱) و همچنین توانایی پایینی در زمینه مهارت های زبانی، قدرت ادراکی، ظرفیت حافظه، تخیل و خلاقیت ( دمیرل ، ۲۰۱۰) دارند. از آنجا که بازی می تواند بسیاری از جنبه های رشدی کودک به ویژه رشد شناختی را به گونه ای مثبت تحت تاثیر قرار دهد، لذا احتمالا در کودکان آموزش پذیر نیز موثر خواهد بود. بازی، عبارت است از یک فعالیت غیر اجباری که موجب خشنودی کودک می شود ( ملک پور، ۱۳۸۶). بازی کردن به عنوان یک فعالیت مرکزی و مجزا در دوران کودکی شناخته شده است که آنی، لذت بخش، اختیاری و فعالینی بدون هدف به شمار می رود(لاندرث ، ۲۰۰۲). همچنین، می توان دید گاهی شناختی به بازی درمانی داشت که به مراحل پیاژه در مورد تحول شناختی تمرکز دارد. برای مثال، مشاهده شده است که بازی در کودکان ۳-۲ ساله موجب تقویت رشد حسی- حرکتی آنها می شود. بازی تخیلی در کودکان ۶-۲ ساله در طول دوره پیش عملیاتی رشد شناختی دیده می شود. بازی وانمودی مطابق با رشد تفکر نمادین کودکی است و منجر به بازی نمایشی اجتماعی می شود که شامل همکاری و تعامل با دیگران است. بازی فانتزی باعث می شود که کودک از مرحله عینی وارد مرحله انتزاعی شود (روسو و همکاران ، ۲۰۰۶). نظریه پردازان شناختی پیش از تاکید بر ارزش عاطفی بازی، معمولا بازی را ابزاری برای تسهیل رشد و نمو ذهنی می دانند. برای مثال، برونر (۱۹۷۲) و اسمیت (۱۹۶۷) هر دو خاطر نشان کرده اند که بازی، جو آسوده و آرامی را فراهم می سازد که کودکان در آن می توانند راه حل بسیاری از مشکلات را بیاموزند و بعدها هنگامی که کودکان در دنیای واقعی با مشکلات پیچیده تری روبه رو شدند، یادگیری هایی که در حین بازی رخ داده اند برای آنان بسیار مفید خواهند بود(هیوز ، ترجمه گنجی، ۱۹۹۹). عمده رفتار انسان از یادگیری او نشأت می گیرد و یادگیری خود یک فرایند شناختی است به طوری که کودکی به هنگام بازی از راه دستکاری اشیاء و تماس با محسوسات، حقایق را شخصا کشف کرده و از این راه تجربه می آموزد. برخورد او با واقعیت او را به تفکر و تعمق وا می دارد و وسعت فکر، توانایی و دقت او را موجب می شود ( محمد اسماعیل، ۱۳۸۳). تعدادی از وسایل بازی و فعالیت هایی که به احتمال زیاد باعث تحریک رشد ذهنی می شوند بدین شرح شناسایی شده اند قطعه های خانه سازی، گل رس، آب، موسیقی، سستی شن. کار با مینی شن به کودک فرصت می دهد تا برای گفتن داستانش، در یک زمان معین از نمادها استفاده کند و در تخیل خود، رویدادها و موقعیت های گذشته و کنونی اش را باز آفرینی کند، کودک امکانات مربوط به آینده را مورد بررسی قرار می دهد و به راه حل مسایل از طریق ایجاد و کسب بینش دست می یابد. (گلدارد و گلدارد ، ترجمه بر آبادی، ۱۳۸۴). شن بازی نوعی نکنیک روان درمان گرایانه به شمار می رود که در آن کودکی می تواند اشکال مینیاتوری را در یک جعبه شنی به گونه ای بچیند که جهان شنی خود را مطابق با ابعاد مختلف و واقعیت اجتماعی خود خلقی کند( دال و واگنر ، ۲۰۰۳). شن بازی زبانی نمادین برای ارتباط است. محیط شن بازی محیطی امن و قابل پذیرش بوده که در یک محدود مشخص انجام می شود. بازی با شن می تواند با آب یا بدون آب، به کمک اشیاء یا بدون آنها انجام شود از جمله فواید شن بازی کمک به پردازش انفرادی و خلاقیت آزادانه است ( بویک و گودوین ، ۲۰۰۰). شن بازی درمانی را می توان نوعی بازی درمانی دانست و اساس آن در بازی عاملی است که باید در موقعیت های مدرسه مورد توجه و اهمیت قرار گیرد (لاندرت، ۲۰۰۲). بازی کردن به جهان دروتی کودکان شکل ملموس و قابل ایرانی می بخشد و زبان تمادیتی را برای اظهار و ابراز خود در اختیار آنها قرار می دهد. عنوان شده است که در متن مشاوره بازی برای کودکان همان نقشی را دارد که صحبت کردن برای بزرگسالان ایفا می کند (تارینگر و استافورد، ۱۹۹۵). تحقیقات انجام شده در حیطه ی استفاده از بازی های درمانی با کودکان، اغلب بازی را زمان کودکان و اسباب بازی با کلمات آنها توصیف می کنند (هال، جرارد- کادسون، و شافر ، ۲۰۰۲). در روش های قدیمی مشاوره زمانی که کودکان احساسات و افکار پیچیده و بغرنجی را در ارتباط با زندگیشان تجربه می کردند، در برقراری ارتباط کلامی با مشاوران دچار مشکل می شدند (لاندرث، با گرلی، تیندال لیند ، ۱۹۹۹). استفاده از تکنیک های درمانی که بر اساس بازی پی ریزی شده اند، طبیعی ترین و بدون تهدید ترین ابزار برای کودکان جهت برقراری ارتباط و فعالیت در موقعیت ها مشکل و ترس آور است ( گومائر ، ۱۹۸۴). با استفاده از شن، آب و سمبل ها، شن بازی درمانی برای کودکان این ابزار را بوجود می آورد تا به بیان تجربیات احساسی و چشمگیر خود بپردازند. استفاده از سمبل ها و نمادها به کودکان این امکان را میدهد تا خود را از تجربیات احساسی عمیق دور کرده و به تعمق و تفکر بپردازند. تمادها همچنین فرصتی را برای کودکان بوجود می آورد که به مشکلاتشان به طرق غیر تهدید انه اندیشیده و پیامدهای آنان را از طریق بازی تغییر داده و خود را قدرتمند، ساخته تا بتوانند با مشکلات و مسائل موجود در زندگی واقعی خود کنار بیایند.( همکمور ، ۲۰۰۰).استفاده از سمبل ها همچنین برای کودکان موقعیتی را فراهم می کند تا به ناخودآگاه خود دست یافته و آن را ابراز کنند. ناخودآگاهی که در سطح شناختی قادر به تجزیه و تحلیل نمی باشد. اخیرا دید گاه های رفتاری و شناختی، مدل هایی را ارائه کرده است که مشاوران در سطح بین الملل از آنها استفاده می کنند ( هیکمور، ۲۰۰۰ و پیرسون ، ۲۰۰۳). در مقابل، شن بازی درمانی روش جایگزینی برای این رویکردهای شناختی به شمار می رود، بدین خاطر که در سطحی فراتر از قلمرو شتاخت و عقل کار می کند واز ، ۲۰۰۰). تمرین در این سطح با ابراز کشمکش های احساسی و انرژی های مسدود شده جهت فعال سازی پتانسیل خودشناگری همراه است که در روان آدمی جای دارد( آلان و بری، ۱۹۸۷، یونگ ۱۹۶۴، پیرسون و نولان ۱۹۹۵). استفاده از شن و نمادها بازتاب معانی چندگانه ای را از خود آگاه و ناخود آگاه امکان پذیر ساخته که به دنبال آن مسائل روشن، واضح و حل می۔ گردند ( پیرسون و ویلسون ، ۲۰۰۱). همچنین شن بازی پلی سین درمان های کلامی و غیر کلامی محسوب می شود (پیرسون و ویلسون، ۲۰۰۱). از آنجا که تحقیقات صورت گرفته در ایران و سایر کشورهای دیگر در زمینه بازی درمانی بیشتر متوجه کودکان با اختلالات روانی همچون پرخاشگری، اختلال سلوک، افسردگی، اضطراب، کودک آزاری و استرس پس از سانحه بوده است، و با توجه به این که تحقیقات محدودی در زمینه رشد شناختی کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر صورت گرفته است لذا نیاز به این گونه تحقیقات بیش از پیش احساس می شود. نظر به اهمیت بازی۔ ها در رشد همه جانبه کودکان از جمله رشد شناختی، در این پژوهش سعی می شود تا میزان اثر بخشی شن بازی درمانی بر رشد شناختی کودکان آموزش پذیر مورد بررسی قرار گیرد.

ضرورت و اهمیت پژوهش

تا سال های پایانی دهه ۱۹۶۰ حتی در میان متخصصان، تصور نادرست بسیار جدی درباره بازی کودکان دارای نارسایی های ذهنی وجود داشت. چنین پنداشته می شد که بازی نکردن کودکان یا بدین سبب است که نمی خواهند یا برای آنست که نیازی به آن ندارند. خوشبختانه این باور نادرست رفته رفته در طول بیست سال گذشته تغییر کرده است. از آنجا که قابلیت و توانایی بازی کودکان دارای نارسایی های ذهنی کمتر از میزان واقعی آن برآورده شده است و محروم شدن آنها از بازی ها و آموزش های مناسب باعث عدم پیشرفت رشد شناختی آنها می شود، اهمیت و ارزش تحقیق حاضر در این رابطه است که رشد شناختی کودک آموزش پذیر از طریق شن بازی تا اندازه ای بهبود یابد. بهبود رشد شناختی به نوبه خود کودک را قادر می سازد که در زمینه – هایی همچون مفهوم سازی، تفکر تصادی، اجتماعی شدن تفکر و پیشرفت کرده و در نتیجه تا آنجا که امکان دارد به رشد همه جانبه خود دست پیدا کند.

اهداف پژوهش

هدف اصلی: _

تعیین میزان اثر بخشی روش مداخله ای شن بازی درمانی بر رشد شناختی کودکان تا توان ذهنی آموزش پذیر شهر اصفهان

اهداف فرعی:

۱- تعیین میزان اثر بخشی روش مداخله ای شن بازی درمانی بر رشد مفهوم سازی کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر.

۲- تعیین میزان اثر بخشی روش مداخله ای شن بازی درمانی بر رشد تفکر نمادی کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر۔

٣- تعیین میزان اثر بخشی روش مداخله ای شن بازی درمانی بر رشد اجتماعی شدن تفکر کودکان ناتوان – ذهنی آموزش پذیر.

۴- تعیین میزان اثر بخشی روش مداخله ای شن بازی درمانی بر رشد ادراک حرکتی بینائی کودکان ناتوان – ذهنی آموزش پذیر.

۵- تعیین میزان اثر بخشی روش مداخله ای شن بازی درمانی بر رشد فراخنای توجه کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر۔

۶- تعیین میزان اثر بخشی روش مداخله ای شن بازی درمانی بر رشد سرعت روانی – حرکتی کودکان ناتوان۔ذهنی آموزش پذیر.

فرضیه های پژوهش

فرضیه اصلی:

بین میانگین نمرات رشد شناختی کودکان تا توان ذهنی آموزش پذیر در دو گروه آزمایش و کنترل پس از اجرای شن بازی تفاوت وجود دارد.

فرضیه های فرعی:

۱- بین میانگین نمرات پس آزمون مفهوم سازی کودکان تا توان ذهنی آموزش پذیر گروه آزمایش و کنترل تفاوت وجود دارد

۲- بین میانگین نمرات پس آزمون تفکر تمادی کودکان تا توان ذهنی آموزش پذیر گروه آزمایش و کنترل تفاوت وجود دارد

۳- بین میانگین نمرات پس آزمون اجتماعی شدن تفکر کودکان ناتوان ذهنی آموزش پد بر گروه آزمایش و کنترل تفاوت وجود دارد.

۴- بین میانگین نمرات پس آزمون ادراک حرکتی بینایی کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر گروه آزمایش و کنترل تفاوت وجود دارد.

۵- بین میانگین نمرات پس آزمون فراخنای توجه کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر گروه آزمایش و کنترل تفاوت وجود دارد.

۶- بین میانگین نمرات پس آزمون سرعت روانی- حرکتی کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر گروه آزمایش و کنترل تفاوت وجود دارد.

تعاریف مفاهیم و اصطلاحات

تعاریف مفهومی ۱- شن بازی درمانی: نوعی تکنیک روان درمانگرانه به شمار می رود که در آن کودک می تواند اشکال مینیاتوری را در یک جعبه شتی به گونه ای بچیند که جهان شتی خود را مطابق با ابعاد مختلف و واقعیت اجتماعی خود خلق کند( گودوین، ۲۰۰۰، ص ۷۵).

۲- رشد شناختی: رشد فرایندهای درونی ذهنی که افراد به کمک آنها یاد می گیرند، فکر می کنند و به یاد می آورند (سیف، ۱۳۸۴، ۱۵۰).

٣- کودکان ناتوان ذهنی آموزش پذیر: عبارت تا توانی ذهنی به نوعی نقص هوشی گفته می شود که در آن بهره هوشی بین ۵۵- ۵۰ تا ۷۰ می باشد. مفهوم آموزش پذیر عبارت است از تاخیر در اکتساب مهارت های اصلی عملکرد تحصیلی همچون خواندن، نوشتن، ریاضی این کودکان کسانی هستند که رشد هوشی آنها پایین تر از سطح نرمال بوده و نمی توانند از برنامه های درسی مدارس به شکل صحیح استفاده نمایند (ای. شی، ۲۰۰۶، ص ۷).

تعاریف عملیاتی

۱-شن بازی درمانی: در این پژوهش شن بازی درمانی به عنوان یک روش مداخله ای است که در بر دارنده استفاده از یک یا دو محوطه شنی و تعدادی اشکال و اشیاء کوچک شامل : مردم، حیوانات بناها، وسایل نقلیه، اشیاء طبیعی و اشیاء سمبلیک می باشد. این فرایند به روان شناسان این امکان را می – دهد تا نسبت به جهان درونی کودکان که خود قادر به دست یابی به آن نیستند دست یابند.

۲- رشد شناختی: به کمک نمره ای که کودک در آزمون شناختی- تشخیصی کی به دست می آورد.

۳-ناتوان ذهنی آموزش پذیر: شامل کودکانی هستند که در مدارس استثنایی تحت نظارت سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور مشغول به تحصیل هستند، و در این تحقیق روش مداخله ای شن بازی روی ان ها اجرا می شود.