زهره کسایی نجفی هستم، فارغ التحصیل مشاوره و راهنمایی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه شهید چمران در سال ۱۳۹۳، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “اثر بخشی آموزش شناختی-رفتاری گروهی والدین بر کاهش بی توجهی و تکانشوری کودکان ۶ تا ۱۲ ساله ی مبتلا به اختلال بیش فعالی/کمبود توجه” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه شهید چمران

پردیس دانشگاهی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته مشاوره و راهنمایی

عنوان:

اثر بخشی آموزش شناختی- رفتاری گروهی والدین بر کاهش بی توجهی و تکانشوری کودکان ۶ تا ۱۲ ساله ی مبتلا به اختلال بیش فعالی/ کمبود توجه

استاد راهنما:

دکتر غلامرضا رجبی

استاد مشاور:

منوچهر تقی پور

پژوهشگر:

زهره کسایی نجفی

آذر ماه ۱۳۹۳

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول ( کلیات پژوهش)

بیان مسأله

اهمیت و ضرورت پژوهش –

اهداف تحقیق

هدف کلی

اهداف جزئی

سئوال های تحقیق

متغیرهای تحقیق

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

تعریف مفهومی بیش فعالی کمبود توجه

تعریف عملیاتی بیش فعالی کمبود توجه

تعریف مفهومی آموزش شناختی رفتاری گروهی

تعریف عملیاتی آموزش

شناختی رفتاری

فصل دوم (مبانی پژوهش و پیشینه پژوهش)

همه گیر شناسی

شیوع

تفاوت جنسی

هم ابتلایی

ویژگی های همراه

کار کرد خانواده

کار کرد همسالان

تفاوت اختلال نارسایی توجه بیش فعالی با اختلال های دیگر

اختلال های اضطرابی

اختلال دو قطبی

اختلال شخصیت مرزی

اختلال سلوک / اختلال نافرمانی مقابله ای اختلال شخصیت ضد اجتماعی

اختلال سلوک

اختلال نافرمانی مقابله ای

اختلال شخصیت ضد اجتماعی

افسرده خویی و افسردگی

شیدایی خفیف

نارسایی های یادگیری

تغییرات عادی در توجه، سطح فعالیت با سازمان دهی

اختلال استرس پس از حادثه

اختلال های پزشکی و ژنتیکی

نشانگان ترنر در زنان

نشانگان کلاین فلتر در مردان

نشانگان ایکس شکننده

نوروفیبروماتوز

فنیل گوئوریا (PKU)

اختلال های رشدی فراگیر

اختلال در خودماندگی

نشانگان الکل جنبتی

ویژگی های افراد با اختلال نارسایی توجه بیش فعالی

دوره ی نوزادی

دوره ی پیش دبستانی

دوره ی کودکی میانه (سنین ۶ تا ۱۲ سال)

دوره نوجوانی

دوره ی بزرگسالی

علل بیش فعالی/ کمبود توجه

ژنتیک

عوامل مجیطی

درمان های ADHD

نظریه رشدی بوم شناختی

درمان شناختی رفتاری

خانواده درمانی

آموزش والدین

سایر روش های درمانی

آموزش آرمیدگی

بهره گیری از مراقبت های رایج در جامعه

پیشینه ی تجربی

فصل سوم روش پژوهش)

نوع تحقیق

جامعه، نمونه و روش نمونه گیری

روند اجرای پژوهش

ابزارهای پژوهش

پرسشنامه والدین کوترز

مصاحبه تشخیصی بر اساس انجمن روانپزشکی آمریکا (۵-DSM

طرح درمان شناختی رفتاری

تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم ( یافته های پژوهشی)

روش و تحلیل داده های پژوهشی

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری)

محدودیت ها

پیشنهادات

منابع فارسی

منابع لاتین

پرسشنامه گونرز (فرم والدین )

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه:

کودکان، نوجوانان، جوانان و حتی بسیاری از افراد بزرگسال را می شناسیم که حوصله پرداختن به یک کار را برای مدت طولانی ندارند یا نمی توانند لحظه ای آرام بنشیند، اما هوش، استعداد، هنر، انرژی و خلاقیت بی نظیری دارند. این افراد در تحصیل یا کار خود موفقیت چندانی ندارند و یا این که موفقیت و بازده بسیار پایینی نسبت به استعداد و توان خود دارند. آنان سرمایه داری هستند که از سرمایه خود نمی توانند استفاده کنند و آن را به کار بیستادند (فریدمن و دوپال ۱۹۹۲۰، صدر السادات، محمدی و صدرالسادات، ۱۳۸۱)مطالعه و پژوهش در زمینه اختلال های رفتاری و عاطفی کودکان و نوجوانان، یکی از حوزه های مهم، پیشرو و نافذ در روانشناسی مرضی و بالینی را تشکیل می دهد. از میان انواع اختلال های دوره کودکی، اختلال نارسایی توجه به کم توجهی / بیش فعالی (ADHD) شایع ترین اختلال عصبی رفتاری است که در دوره کودکی (قبل از ۷ سالگی) تشخیص داده می شود، در میان تمام مشکلات رفتاری شایع در کودکان، اختلال نارسایی توجه کم توجهی بیش فعالی به عنوان اختلالی است که بیشترین تعداد پژوهش های علمی در خصوص آن صورت گرفته است به طوری که هر سال در حدود ۱۰۰۰ مقاله علمی در مورد آن منتشر می شود. پیچیدگی ماهیت اختلال، که لزوم توصیف و شناساندن بیشتر آن را می طلبد، تنوع راهبردهای تشخیصی، مشکلات توأم با این اختلال و سطوح مداخلات درمانگری طرح ریزی شده، این گستردگی پژوهش ها را توجیه می کنند (کونرز و جولیت، ۱۹۹۹، ترجمه: میر نسب، (۱۳۸۹).از حیث پیشینه آسیب شناختی اختلال کم توجهی، بیش فعالی نیز نوسان هایی در مفهوم  سازی آن صورت گرفته است، تأکید بر مؤلفه بی توجهی به عنوان نارسایی پتیادین، جای خود را به مؤلفه کم توجهی بیش فعالی و سپس بر انگیختگی داده است. در نظریه جدید – نظریه بارکلی’ شاهد تأکید بر بازداری رفتاری ضعیف به عنوان آسیب بنیادین در اختلال نارسایی توجه – کم توجهی بیش فعالی هستیم (کونرز و جولیت، ۱۹۹۹، ترجمه: میر نسب، ۱۳۸۹)۔صرف نظر از تأکید بر یک مؤلفه عمده در این اختلال (به عنوان نارسایی اصلی و بنیادین) بررسی عوامل علت شناختی، راهبردهای تشخیصی مناسب و اتخاذ روی آوردهای درمانگری اثر بخش و کار آمد، موضوع پژوهش های متعددی را تشکیل داده اند. بر حسب ملاک های انجمن روانپزشکی آمریکا (۵-DSM سه نشانه اختلال (نارسایی توجه، کم توجهی بیش فعالی و برانگیختگی) به عنوان نشانه های اصلی مد نظر قرار گرفته اند و بر حسب درجه هر یک از مجموعه نشانه های بی توجهی، کم توجهی بیش فعالی و برانگیختگی سه ریخت عماده از اختلال نارسایی توجه کم توجهی / بیش فعالی تشخیص داده شده است

۱-ADHD از نوع بیش فعالی بی فکری غالب

۲-ADHD از نوع بی توجهی غالب

۳-ADHD از نوع نشانه های مرکب (آسیب شناختی روانی بر اساس ۵-DSM ، گنجی، .(۱۳۹۲)

در روی آوردهای درمانگری کلی برای این اختلال، روی آوردهای دارو درمانگری، درمانگری های روان شناختی و ترکیبی مورد استفاده قرار گرفته اند و پژوهش های متعدد در خصوص هر یک از این روی آوردها صورت گرفته است (کونرز و جولیت، ۱۹۹۹، ترجمه: میر نسب، ۱۳۹۱). درمان روان شناختی که بر مهارت های والدین، مدیریت رفتار و آموزش تأکید می کند در درمان اختلال نارسایی توجه به کم توجهی بیش فعالی غالبا در درجه اول قرار دارد و بسیار مفید است.مؤثر ترین درمان های روان شناختی اختلال نارسایی توجه کم توجهی بیش فعالی کاملا بر روی روش های رفتاری تکیه دارد. بنابراین مداخله های شناختی و دیگر شکل های درمان غالبا به درمان های رفتاری برای مورد ملاحظه قرار دادن نشانه های پیچیده نسبت به رفتارهای ساده افزوده می شود. رفتار درمانی بالینی از ترکیب روش ها (رویکردها برای سرو کار داشتن با نشانه های وسیع اختلال ها تشکیل شده است (کونرز و جولیت، ۱۹۹۹، ترجمه: علیزاده، علمدار و رضایی، ۱۳۸۷).از جمله رویکردهای درمان شناختی- رفتاری (CBT) آموزش والدین و یادگیری نحوه مدیریت و تعامل صحیح با کودک است ( بارکلی، ۱۹۹۰، ترجمه: علیزاده و سجادی، ۱۳۹۲).را برای آموزش والدین، رویکردهای متعددی وجود دارد. در برخی از رویکردها (مانند برنامه اسنپ )، مدیریتی شناختی و تعاملی پیشنهاد می شود و اصولا با استفاده از تکنیک های رفتاری مانند تنبیه ، پاداش و تقویت مخالفت می شود. در مقابل، در روش های آموزش رفتاری به والدین، مانند برنامه ای که ما در این پژوهش ارایه خواهیم کرد، و نیز برنامه آموزش مدیریت والد (PMT) که به حل مشکلات موجود در خانه و مدرسه کمک می کند از اصول روان شناسی یادگیری استفاده می شود (بارکلی، ۱۹۹۰، ترجمه: علیزاده و سجادی، ۱۳۹۲).

بیان مسأله:

بر اساس تحقیقات انجام شده، از مشکلات بنیادی کودکان دارای اختلال بیش فعالی کمبود توجه، بی توجهی و تکانشگری است، که بی توجهی در طول زندگی این کودکان به ویژه تا بزرگسالی به عنوان متداول ترین مشکل در حوزه های شناختی بروز و ظهور می یابان کودکان دارای اختلال نارسایی توجه بیش فعالی به دلیل نقص در توجه و عدم توانایی در تمرکز به راحتی دچار حواس پرتی شده و قادر نیستند امور خود را بر اساس یک نظم منطقی و تسلسلی انجام دهند (سلیمانی، ۱۳۸۹)مسأله اصلی این پژوهش این است که آیا می توان به شواهد تجربی کافی دست یافت که با درمان های غیر دارویی مانند روش آموزش والدین کودکان بیش فعال کمبود توجه با رویکرد شناختی رفتاری، امکان تصحیح و کاهش بسیاری از مشکلات آتی به ویژه مشکلات توجهی و رفتاری کودکان مبتلا به این اختلال را فراهم ساخت. یکی از نگرانی های درمانگران این اختلال ادامه و گسترش برخی از نشانه ها مانند نارسایی توجه و مشکلات رفتاری در مراحل بعدی رشد کودکان است. شواهد نیز از این نظر حمایت کرده که نشانه های پرتحرکی و نارسایی های توجه کودکان دارای این اختلال تا بزرگ سالی ادامه یافته با مضاعف شده و از طرفی مشکلات رفتاری آنان از خانه به جامعه و محیط های بزرگتر منتقل می شود. همچنین بر اساس شواهدی دیگر درمان های دارویی علاوه بر مضرات جانبی بسیار، به تنهایی نمی تواند کافی باشد و نیاز به درمان های ترکیبی رفتاری شناختی یا جایگزین از اهمیت ویژه ای برخوردار است (سلیمانی، ۱۳۸۹).ویژگی اصلی اختلال کمبود توجه همراه با بیش فعالی (ADHD) رفتارهایی است که از لحاظ اجتماعی اخلال گرانه محسوب می شوند، یعنی، موقعیت های اجتماعی را مختل می کنند. این موقعیت های اجتماعی می توانند خانواده، مدرسه، یا هر جای دیگری باشند که در آنجا، غیر از کودک، فرد دیگری نیز حضور دارد. مختل کردن یا اختلال ایجاد کردن به هیچ عنوان مترادف “خراب کردن” یا “تخریب” نیست. خراب کردن، یعنی، آسیب رساندن به چیزی طوری که آن چیز دیگر وجود نداشته باشد و نتواند کار کند، یا به عبارتی، در کار آن اختلال وارد شود. وقتی می گوییم رفتار کودکان مبتلا به ADHD اخلال گرانه است، منظورمان این است که آنها، با اعمال خود، روند طبیعی کارها را با مشکل مواجه می سازند و افرادی را که با آنها سر و کار دارند به دردسر می انداز تا رفتارهای اخلال گرانه این کودکان شدیدتر از آن هستند که از سن کودک انتظار می رود. همه کودکان پر انرژی هستند و بدون فکر عمل می کنند. همه آنها دوست دارند بدوند و بازی کنند. گاهی به نظر می رسد انرژی آنها پایان ندارد و از این بازی به آن بازی و از این سرگرمی به آن سرگرمی مشغول می شوند بدون آنکه نفسی تازه کنند. بی فکری نیز موضوعی کاملا عادی است. در واقع، اندکی بی فکری بی پروایی تا دوران نوجوانی در اکثر کودکان باقی می ماند و باید از آنها انتظار کار هایی داشته باشید که با عقل جور در نمی آیند. تفاوت در اینجاست که کودکان مبتلا به ADHD انرژی و بی فکری بیشتری دارند. ADHD از لحاظ رفتاری، ممکن است به صورت های مختلف نشان داده شود، از جمله، فرد در موقعیت های تحصیلی، شغلی یا اجتماعی، بی اعتنایی و بی توجهی نشان می دهد؛ به تکالیف و مدرسه با سایر کارها زیاد توجه دارد و آنها را سرسری انجام می دهد؛ به هنگام انجام دادن کارها حواسش پرت می شود و آنها را نمی تواند تمام کند یا به زور تمام می کنند؛ از کاری به کار دیگر می رود بدون آنکه قبلی را به پایان برساند. علاوه بر آن، گاهی به نظر می رسد که حواس این افراد، مثلا در مدرسه، به کلاس نیست و نمی توانند آموزش ها با دستورات دیگران را متوجه شوند یا به آنها واکنش نشان دهنتان. کودکان مبتلا به ADHD معمولا از تکالیفی که به تلاش فکری و تمرکز حواس نیاز دارند به شدت متنفرند و رویدادها یا محرک های بی ربط حواس آنها را به راحتی پرت می کنند. بیش فعالی ممکن است به صورت بی قراری، وول خوردن، آرام نشستن در صندلی، و تکان دادن دائمی دست ها با پاها به هنگام نشستن روی صندلی، نشان داده می شود. کودکان مبتلا به ADHD دائما و به طور افراطی در حال دویدن و بالا رفتن از میز و صندلی هستند، و به هنگام بازی، بی وقفه و با صدای بسیار بلند حرف می زنند، و به طور کلی، زیاد حرف می زنند، (بسیار زیاد!) (گنجی، ۱۳۹۲).تکانشگری آبی فکری، بی ارادگی در کنترل هوس) به صورت بی صبری، بدون فکر عمل کردن، ناتوانی در به تأخیر انداختن رفتار (من، دویدن به بیرون از خانه بدون صبر کردن برای پوشیدن کاپشن و قطع دائم حرف دیگران، نشان داده می شود. کودکان مبتلا به ADHD قبل از این که سؤال معلم با بزرگترها تمام شود پاسخ می دهند، در صف یا به هنگام بازی دسته جمعی، منتظر نوبت خود نمی مانند، بازی دیگران را مختل می کنند، تکانشگری ممکن است به حادثه های خطرناک نیز منجر شود، مثلا خوردن به در و دیواره با انجام دادن کارهای خطرناک (مثل دوچرخه سواری با سرعت در مکان های خطرناک) (گنجی، ۱۳۹۲).در مؤثرترین درمان های روان شناختی ADHD اساسا بر روش ها رفتاری تأکید می شود ( کونرز، ۱۹۹۰). پژوهش های قابل توجهی در مورد استفاده از مداخله های شناختی رفتاری در کودکان تکانشی و با پر تحرک بدست آمده است. گوشش های چندی برای طبقه بندی و سازمان دهی این اطلاعات وسیع رو به رشد انجام شده است. از جمله این مداخلات برنامه های آموزش والدین می باشد. برای آموزش والدین، رویکردهای متعددی وجود دارد که برای آن و نیز رویکردهای مشابه مجموعه های متعددی به خوبی معرفی شده اند (دانگل و پولستر ،۱۹۸۴؛ فورهند و مک ماهان ، ۱۹۸۱؛ مش و بار کلی، ۱۹۸۹؛ مش، همرلینک و هندی، ۱۹۷۶؛ پاترسون، ۱۹۸۲: پاترسون رید و دیشیون ۱۹۹۲: پاترسون، رید، جونز و کانگر، ۱۹۷۵ ؛ ولز و قور هناد، ۱۹۸۵، به نقل از علیزاده و سجادی، ۱۳۹۲).میزان شیوع اختلال های ADHD در دوران کودکی بین ۶ تا ۲۵ درصد برآورد شده است فلوری و پوچانان ، ۲۰۰۰، به نقل از مش و بار کلی، ۲۰۰۳). این بررسی ها عمدتا بر کودکانی متمرکز بوده که دارای اختلال های برون سازی شده ای بوده اند، که تأثیر گسترده ای بر کودک، خانواده، معلمان و جامعه دارد.از لحاظ تفاوت جنسیتی، نسبت پسر به دختر در دامنه ۲ به ۱ تا ۹ به ۱ گزارش شده است ( آندرسون، ویلیامز، مک جی و سیلوا ، ۱۹۸۷).تعدادی از کودکان مبتلا به اختلال ADHD توأما مشکلات رفتاری دیگری مانند اختلال نافرمانی مقابله ای (ODD) یا اختلال سلوک (CD) و همچنین مشکلات رفتاری (CP) را دارا می باشند. در واقع این همپوشی بین مشکلات رفتاری و اختلال نقص توجه بیش فعالی بیش از آنکه غیر معمول باشند، معمول است. به نظر می رساند احتمال این که کودکی دارای اختلال های رفتاری مخرب چندگانه باشد بیش از احتمال داشتن تنها یک اختلال منفرد است (هیشا و پارک ،۱۹۹۹). میزان همپوشی بین اختلال نقص توجه بیش فعالی و مشکلات رفتاری بین ۳۰ تا ۵۰ درصد گزارش شده است (جنسن، مارتین و کت ول ۱۹۹۷). همچنین مشخص شده که بین اختلال نقص توجه بیش فعالی و اختلال های درونی سازی (مانند مشکلات اضطرابی و خلقی) در دامنه ایی بین ۱۵ تا ۷۵ درصد در جامعه و نمونه های بالینی همپوشی وجود دارد (بیلدرمن، نیو کورن و اسپریچ ، ۱۹۹۱). البته این الگوهای رفتاری فوبأ وابسته به فرهنگ، نوع نمونه معمولی در برابر بالینی)، سن و جنس است (آنگلوند، کاستلو و ارکانلی ،۱۹۹۹، به نقل از سهرابی و اسماعیلی، ۱۳۸۹).والدین کودکان دارای اختلال بیش فعالی کمبود توجه به طور نسبی بیش از والدین کودکان سالم، فشار روانی و افسردگی را در سابقه خود دارند. این والدین دارای اعتماد به نفس پایین تری بوده اند (جانستون و مش، ۲۰۰۱)درمان هایی بر اساس مطالعات مبتنی بر شاهد برای اختلال بیش فعالی/ نارسایی توجه کشف شده است. از جمله این درمان ها تغییر رفتار آموزش رفتاری والدین )، دارو درمانی و ترکیبی از دارو درمانی و مداخلات رفتاری است.بررسی های انجام شاه اثر بخشی داروها بر عملکرد مدرسه، تعاملات اجتماعی و علایم رفتاری نشان داده اند. اما والدین و پزشکان به عوارض داروها و تأثیر بلند مدت آن خوش بین نیستند. علاوه بر این اگرچه در درمان دارویی به بهبود عملکرد روزانه کودکان بیش فعالی کمبود توجه کمک می کند، ولی اگر به تنهایی به کار برود، در بهبود دراز مدت بیماران اثر کمی دارد. بنابراین، روش های درمانی دیگری از جمله آموزش والدین، درمان های شناختی رفتاری و روش تحلیل رفتار مورد توجه قرار گرفته است (ناتان ، ۱۹۹۲). مداخله در سطح خانواده در مورد کودکان و نوجوانان مبتلا به بیش فعالی کمبود توجه به علت مشکلات متعدد این بیماران با اهمیت است. از آن جا که والدین معمولا از اداره این کودکان اظهار عجز می کنند، بنابراین پاره ای از محققان برنامه های آموزشی خاصی برای افزایش توانایی والدین برای قبولاندن دیدگاه خود به فرزندانشان و متقاعد کردن آنها تدارک دیده اند (بارکلی، ۱۹۹۶).تعامل بین کودکان دارای اختلال نارسایی توجه بیش فعالی با والدین شان، موضوع بسیار مهمی است که نباید مورد غفلت پژوهشگران و درمان گران قرار بگیرد. گاهی در خانواده های این کودکان مشکل کودک نشانگر مشکلی است که در روابط اعضای آن وجود دارد (مش و جانستون، ۲۰۰۱). این کودکان معمولا در خانواده های غیر عادی متولد می شوند و مشکل های روان شناختی و جسمانی بسیاری در این خانواده ها گزارش شده است، برای مثال، میگرن، تب یونجه، آسم و اگزما در این خانواده ها بسیار متداول است. در کنار مشکلات جسمانی در والدین این کودکان، مشکل های روان پزشکی نیز کم نیست.به طوری که والدین کودکان دارای این اختلال (همچنین کودکان دارای اختلال سلوک و بیش فعالی) بهطور معنا داری در دوران کودکی دارای فزون جنیشی بوده اند. البته، سایر اختلال ها همچون: الکلیسم،جامعه ستیزی و هیستری در این خانواده ها تا حال وردی متداول است (کاوال، ۱۹۸۸، به نقل از علیزاده.(۱۳۸۶)افزون بر این، کمک به خانواده ها در تغییر رفتارهایی که موجب نافرمانی و تضاد ورزی کودکان و نوجوانان می شوند نیز در چهار چوب این برنامه های آموزشی گنجانده شده اند. بدین ترتیب، والدین را از علل متفاوت رفتارهای نامناسب فرزناهان شان آگاه می کنند، به آن ها می آموزند که چگونه به تعامل مثبت با فرزندانشان دست یابند و یا چطور رفتار های مثبت آن ها را افزایش داده و تقویت کنند؛ چه موقع به تنبیه متوسل شوند و چگونه رفتار آنها را در یک محیط اجتماعی اداره نمایند (بار کلی، ۱۹۹۰، ترجمه علیزاده و سجادی، ۱۳۹۲). بار کلی (۱۹۹۷) این برنامه آموزشی را در مورد گروه هایی از والدین کودکان دارای بیش فعالی انقص توجه به مرحله اجرا در آورد و نتایج نشان داد که والدین کودکان ۶ تا ۱۲ ساله ای که در برنامه آموزشی شرکت خواهند کرد کاهش نشانه های اختلال، افزایش سطح حرمت خود و کاهش تنیدگی در فرزندانشان خاطر نشان کرد.بنابر این، به استناد شواهد موجود علمی ارایه آموزش راهبردهای رفتاری با مدیریت رفتاری به والدین جهت تنظیم رفتار کودکان با استفاده از اصول درمان شناختی رفتاری مؤثر در کاهش این اختلال این پژوهش بر آن است تا کارایی و اثر بخشی این روش درمانی را در نمونه ای از جامعه کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی کمبود توجه (ADHD) شهر اهواز بررسی نماید. بنابر این، مسأله اصلی پژوهش این است که آیا روش آموزش شناختی رفتاری گروهی والدین کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی کمبود توجه نشانه های بیش فعالی کمبود توجه کودکان را کاهش می دهد.

اهمیت و ضرورت پژوهش

اختلال بیش فعالی کمبود توجه یکی از متداول ترین اختلال های دوران کودکی است که میزان مراجعه به مراکز درمانی به علت آن، از تمامی اختلال های دیگر بیشتر است و انجمن روان پزشکی آمریکا (۲۰۰۰)، فراوانی ADHD را در حدود ۳ تا ۵ درصد جمعیت سن مدرسه گزارش کرده است و با توجه به آخرین آمار در دسترس از هرم سنی جمعیت ایران در سال ۲۰۰۰ که وجود حداقل ۵/۱۲ میلیون نفر کودک و نوجوان ۵ تا ۱۴ ساله را در کشور نشان می دهد. کودکان ADHD از سوی همکلاسی ها و همتایان خود محدودیت هایی را در زمینه اجتماعی تجربه می نمایند. خطر واقعی در این است که چنین کودکانی در چرخه معیوبی از روابط اسیر شده و به طور فزاینده ای باعث آزار و اذیت دیگران شده و از طرف آنان نیز مورد آزار قرار می گیرند و به این شکل این کودکان در سازگاری با اعضای خانواده و دوستان خود مشکل پیدا کرده و عزت نفس خود را از دست می دهند و متأسفانه در آینده و در نوجوانی ممکن است مشکلات ثانویه دیگری هم برای آنها پیش بیاید به طوری که بیشتر از سایر نوجوانان مستعد رفتارهای بزهکارانه، افسردگی، مشکلات ارتباطی، مردودی تحصیلی و امثال آن هستند. مشکلات ADHD ممکن است تا دوران جوانی هم ادامه یافته و مشکلات ثانویه نیز تشاد باد شوند (بلوم کویست ، ۱۹۹۶، به نقل از علاقتناد راد، جبرانی و محمدی، ۱۳۸۳). اکثر بیماران مبتلا مستعد رفتارهای ضد اجتماعی و اختلالات سوء مصرف مواد و اختلالات خلقی هستند (کاپلان و سادوک ، ۱۹۹۵، صابری، ۱۳۷۶). و تعامل بین کودکان با اختلال بیش فعالی انقص توجه با والدینشان، موضوع بسیار مهمی است که نباید مورد غفلت پژوهشگران و درمانگران قرار بگیرد. بررسی تعاملات این کودکان با والدینشان، نشان داده که آنها بیشتر از کودکان بدون مشکل، از طرف والدین دستورهایی دریافت می کردند و همچنین سرزنش و توبیخ می شدند (والر و دو ماس ، ۱۹۹۸، به نقل از خدایاری فرد، ۱۳۸۵) و در روابط بین این کودکان و والدینشان، فشار روانی (آندرین و علیزاده، ۱۳۸۳) افسردگی، محدودیت، ناکامی بالا و توانایی کمتر (بک ، ۱۹۹۰، به نقل از خوشابی و ملک خسروی، ۱۳۸۳) وجود دارد. والدین این کودکان بیشتر وقت خود را به نظم بخشیدن به این کودکان صرف می کنند و دیگر فرصتی برای ابراز صمیمیت و تعمیق تعاملات زناشویی ندارند و این خود باعث خستگی، بی حوصلگی و افسردگی والدین به ویژه مادر ، کاهش کارایی خانواده و در نتیجه تشدید اختلال رفتاری کودک می شود (خوشابی و ملک خسروی، ۱۳۸۳). با در نظر گرفتن آنچه بیان شان نیاز به مداخلات و درمان های مؤثر در جهت بهبود و کاهش اختلال و پیشگیری از مزمن شدن و تبدیل احتمالی آن به انواع اختلال های ذکر شده و نیز کاهش اثرات تعامل های نامناسب در خانواده آشکار می گرداند. رایج ترین مداخله در مورد این کودکان، استفاده از دارو می باشد که ممکن است در نبود خدمات کافی، تنها گزینه عملی در دسترس به نظر آید. اما این خطر هم وجود دارد که والدین دلیل رفتار مشکل زا را در یک مسأله دارویی که به درمان نیاز دارد، جستجو کنند، نه در عوامل خانوادگی که نیاز به توجه دارد. همچنین بار کلی (۱۹۹۰) گزارش می کند که ۲۰ تا ۳۰  درصد کودکانی که دارو مصرف می کنند، به این شکل به مداخله جواب نمی دهند. این مسائل به همراه کمبودهای آن از تأثیرات درمان دارویی، باعث می شود که پژوهش در مورد مداخلات غیر دارویی مؤثره بیشتر شود (راجرز، کن، کامرون، لیتلى فیلد و لوجیو ، ۲۰۰۳). از مداخلاتی که هدفشان روابط خانوادگی و والدینی است، مداخلات رفتاری خانواده بر پایه مدل های یادگیری – اجتماعی، بیشترین حمایت و توجه را به خود اختصاص داده است (ساندرز، ۲۰۰۲). در این میان والدین به دلیل نفوذ و تماس بیشتر با کودکان می توانند در اجرای مداخلات رفتاری در محیط طبیعی زندگی کودک نقش به سزایی داشته باشند. به همین دلیل درمانگرانی که با کودکان سر و کار دارند، به جای مواجهه رو در رو با کودک اغلب ترجیح می دهند حداقل مدتی پدران و مادران را آموزش داده تا چگونه با فرزندان خود رفتار کنند (فیبوری و کندال ، ۱۹۹۲ء فیبوری و لانگ ، ۱۹۹۱، به نقل از خدایاری فرد، ۱۳۸۵).در آموزش والدین، بر کل واحد خانواده تأثیر آن بر کودک تأکید می شود. نگرانی هایی که والدین راجع به علل، درمان و پیش آگهی اختلال فرزندشان داشته اند، در جلسات آموزش والدین مورد بحث قرار می گیرد و اطلاعات و حمایت لازم برای والدین فراهم می آید. با اطلاعات جدید والدین فهم