سید محمد شفیعی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی گرایش آموزش و پرورش پیش دبستانی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم اجتماعی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی در سال ۱۳۹۱، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی میزان استفاده از الگوهای طراحی آموزشی و مراکز یادگیری در مراکز پیش دبستان شهرستان طارم” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه علامه طباطبایی

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی گرایش آموزش و پرورش پیش دبستانی

عنوان:

بررسی میزان استفاده از الگوهای طراحی آموزشی و مراکز یادگیری در مراکز پیش دبستان شهرستان طارم

استاد راهنما:

دکتر اسماعیل زارعی زوارکی

استاد مشاور:

دکتر ایراندخت فیاض

دانشجو:

سید محمد شفیعی

تابستان ۱۳۹۱

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات پژوهش

صفحه

مقدمه

بیان مساله

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهداف پژوهش

اهداف جزئی

سوالات تحقیق

متغیرهای تحقیق

تعریف مفاهیم پژوهش

فصل دوم: ادبیات پژوهش

مقدمه

آموزش و پرورش پیش از دبستان

اهمیت و ضرورت آموزش در دوره پیش از دبستان

طراحی آموزشی

طراحی آموزشی در سطح خرد و کلان

فرضیات موجود در باره ی طراحی آموزشی

دیدگاه های متفاوت در طراحی آموزشی

ویژگی های یک طرح آموزشی

جایگاه طراحی آموزشی در علوم تربیتی

مهم ترین فرضیات طراحی آموزشی

رویکردهای طراحی آموزشی

رویکرد رفتار گرایی

طراحی آموزشی از منظر رویکرد رفتار گرایی

رویکرد شناخت گرایی

طراحی آموزشی از منظر شناخت گرایی

الگوهای طراحی آموزشی شناخت گرا

رویکرد ساختن گرایی

ویژگی های محیط یادگیری ساختن گرایانه

اصول طراحی آموزشی از منظر رویکرد ساختن گرایانه

الگوهای طراحی آموزشی ساختن گرا

ارتباط گرایی

اصول ارتباط گرایی

ارتباط گرایی: تئوری یادگیری و آموزش در عصر دیجیتال

سه کاربرد

نقش طراحی آموزشی

مزایای طراحی آموزشی در آموزش و پرورش عمومی

کاربردهای طراحی آموزشی

معرفی الگوهای طراحی آموزشی

الگوی جیمز براون

الگوی ADDIE

الگوی طراحی آموزشی مریل

الگوی طراحی آموزشی رایگلوث( نظریه ی شرح و بسط )

الگوی طراحی انگیزه ای آموزش (کلر)

الگوی اشور (ASSURE )

مراکز یادگیری

برنامه ریزی مراکز یادگیری

پیشینه مطالعاتی پژوهش

تحقیقات انجام شده در داخل کشور

تحقیقات انجام شده در خارج از کشور

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

مقدمه

روش تحقیق

جامعه آماری

روش نمونه گیری و نمونه آماری

ابزار جمع آوری اطلاعات

پایایی پرسشنامه

روایی پرسشنامه

روش اجرا

روش تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش

مقدمه

اطلاعات توصیفی

بررسی سوالات

سوال اصلی

سوالات فرعی

فصل پنجین بحث و نتیجه گیری

مقدمه

بحث و نتیجه گیری از سوالات پژوهش

مقدمه

بحث و نتیجه گیری از سوالات پژوهش

سوال اصلی

سوالات فرعی

یافته های پژوهش

محدودیت های پژوهش

پیشنهادات کاربردی

پیشنهادات برای پژوهش های بعدی پژوهشی

فهرست منابع

منابع فارسی

منابع لاتین

چکیده:

هدف پژوهش حاضر بررسی میزان استفاده از الگوهای طراحی آموزشی و مراکز یادگیری در مراکز پیش دبستان شهرستان طارم می باشد. جامعه پژوهش کلیه مربیان مراکز پیش دبستانی بودند که همه آنها به عنوان نمونه انتخاب شدند. روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی- پیمایشی می باشد. ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته می باشد که تعداد ۴۴ سوال دارد. روایی این پرسشنامه نیز با روش آلفای کرنباخ ۷۴. « محاسبه شد. داده های پرسش نامه نیز توسط مربیان مراکز پیش دبستان تکمیل و سپس جمع آوری شد، برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از آمار توصیف شامل حجم نمونه، میانگین، خطای استاندار، انحراف استاندارد و از آنک نمونه ای در سطح آمار استنباطی برای مقایسه میانگین نمونه با میانگین فرضی جامعه استفاده شد.نتایج پژوهش نشان دادند که از همه الگوها به میزان بالایی نسبت به میانگین فرضی جامعه استفاده شده است و تفاوت ها معنی دار بودند، وبین الگوها الگوی رایگلوث بیشترین میزان استفاده و مراکز پادگیری کمترین میزان استفاده را دارا بودند. همچنین مقدار همبستگی پیرسون نشان دهنده معناداری آزمون با سطح اطمینان ۹۵ .۰ درصد بین تمام الگوهای طراحی آموزش بود و فقط بین الگوی مریل و مراکز یادگیری رابطه معناداری یافت نشد.

واژگان کلیدی: الگوهای طراحی آموزشی، مراکز یادگیری، مراکز پیش دبستان

فصل اول:

مقدمه:

کودکی اولین و مهم ترین دوره زندگی است. در این دوره کودک نخستین بار با طبیعت رابطه برقرار می کند روابط اجتماعی خود را بنا می نهد، و به مفهومی از خود دست می یابد. از آنجا که در این دوره ساختار شخصیتی و رفتاری انسان بنیان گذاشته می شود دوران کودکی را سرنوشت ساز و مثبت دانسته اند. آموزش در این دوره مورد توجه و علاقه طیف وسیعی از صاحب نظران تعلیم و تربیت جامعه شناسان، روانشناسان، فلاسفه فیزیولوژیست ها و سرانجام بسیاری از دست اندر کاران حرفه های گوناگون بوده است و عقاید متفاوتی در هر دوره نسبت به آموزش در این دوره وجود داشته است. ( مفیدی، ۱۳۸۶)به دلیل ضرورت و اهمیت دوره پیش دبستانی که بر خواهیم شمرد، انتظار میرود که به این مرحله از آموزش و پرورش توجه شایسته ای داشت و چنان محیطی را برای آموزش کودکان فراهم نمود که بهترین کارایی را در همه زمینه های مربوطه داشته باشد. دو مولفه که در تشکیل و کارآمدی هرچه بهتر مراکز پیش از دبستان از اهمیت بسزایی برخوردار است استفاده از مراکز یادگیری و طراحی آموزشی است که مختصری به بررسی آنها می پردازیم.بسیاری از تحقیقات آموزشی از روانشناسی تربیتی که در یادگیری به “چگونگی کسب دانش توسط بادگیرنده ” اهمیت می دهند ریشه گرفته است . نظریه های یادگیری که که بر فرایند یادگیری و پردازش اطلاعات توسط یادگیرنده تاکید دارند اتفاقاتی که در موقع یادگیری در ذهن پادگیرنده می افتند را مورد بررسی قرار میدهند . به عبارتی بر این تاکید دارند که یادگیرنده چه کارها و فعالیتهایی را موقع یادگیری انجام میدهد . (لندا ۱۹۸۳)تحقیقات کمی در مورد ارتباط بین علوم نظری و بکارگیری آنها در موقعیت های آموزشی انجام گرفته شده است .به عبارتی شگاف بزرگی بین دانش نظری و کار بین آنها در موقعیت های عملی آموزشی وجود دارد . برای اولین بار جان دیویی (۱۹۰۰) با مطرح کردن عبارت ” علوم پیوندی ” پلی مابین نظریه های علمی و کاربردهای عملی آنها برقرار کرد. رالف تایلر (۱۹۷۸) نیز با مطرح کردن اینکه به واسطی بین نظریه های علمی و کاربردهای آنها در موقعیت های عملی تیاز است به این شکاف بزرگ بین این دو مورد اشاره کرده است . این علم ” پیوندی ” با ” واسط” همان نظریه ی آموزشی است که بر روش های آموزشی تاکید دارد . این تاکید در مورد کارهایی می باشد معلم انجام میدهد یا به عبارتی ارتباط بین فعالیتهای معلم و پادگیری پادگیرندگان می باشد . (لندا، ۱۹۸۳). در بیست سال اخیر متخصصان آموزشی به این دانش واسط خیلی توجه و تاکید داشته اند. متخصصان آموزشی با اثربخش و کار آمد کردن فرایند آموزشی موجب بهبود فرایند آموزش شده اند ( رایگلوث و استاین ، ۱۹۸۳) بنابراین وظیفه ی متخصصان آموزشی این است که دانشی را برای تولید نظریه های آموزشی فراهم آورند و این نظریه های آموزشی پایه ای برای طراحی آموزشی است .طراحی آموزشی در دو سطح خرد و کلان صورت می گیرد. سطح خرد شامل تاکتیک هایی برای تدریس یک بخش از محتوا میباشد . ولی سطح کلان شامل انتخاب ، سازماندهی ، ترکیب و خلاصه کردن زنجیره ی بزرگی از محنواز مثل یک دوره ) میباشد ( رایگلوث ، ۱۹۸۹).

به طور کلی تکنولوژی آموزشی مانند تکنولوژی در شاخه های دیگر شامل دو جزء می باشد:

الف) جزء سخت افزاری شامل ابزار، وسایل ، دستگاهها ، و رسانه ها۔

ب) جز ، نرم افزاری (محتوایی) شامل روش ها، دستور العمل ها الگوها ،راهبرد و طبقه بندی ها

هدف از آموزش یادگیری است هر چند که ممکن است یادگیری از طرق مختلف انجام گیرد ولی برای آموزش موثر و مفید می بایست طراحی کرد و با آموزش به صورت سیستماتیک برخورد نمود. طراحی نظامهای آموزشی از حدود سالهای ۱۹۶۰ که نگرش سیستمی پا به عرصه علوم تربیتی و به خصوص تکنو لوژی آموزشی تهاد ، به منزله تخصصی بسیار تعیین کننده در موفقیت برنامه های آموزشی شناخته شده است و روز به روز بر اهمیت آن در بهبود بخشیدن به کارایی نظام اموزشی افزوده است.این دو جز مکمل یکدیگرند و بدون آن ها تکنولوژی آموزشی کامل نخواهد بود (فردانش، ۱۳۷۳). همان گونه که ملاحظه می فرمایید طراحی آموزشی جزء نرم افزاری این رشته می باشد. طراحی آموزشی پیش بینی روش ها و انتخاب و ترتیب مواد آموزشی در شرایط خاص به منظور رسیدن به نتایج به نحو موثر است (فردانش، ۱۳۷۳)در زیر به بررسی مؤلفه های الگوهای طراحی آموزشی می پردازیم.الگوی طراحی آموزشی مریل دارای مؤلفه های متعددی است که عبارتند از: ۱) یادآوری: عملکردی است که فراگیر در حافظه خود به آن می پردازد تا اطلاعات آموخته شده را باز یابد و به همان صورت با به صورتساختاری جدید ارائه کند. ۲) کار برد. ۳) کشف و ابداعالگوی طراحی رایگلوث (نظر به شرح و بسط) رایگلوث تصریح می کند که الگویش برای طراحی در سطح کلان و برای تکمیل کار مریل است. ۱) نوع محتوای اصلی آموزش را تعیین میکند. ۲) با تحلیل موضوع، موضوع اصلی آموزش را تا آخرین حد لازم تجزیه و تحلیل میکند. برای تعیین محتوای چشم انداز و شرح و بسط، موضوع اصلی را تجزیه و تحلیل کرده، بدین ترتیب ساختار و سازمان دهی اصلی آموزش را تعیین می کند. ۴) تعیین پیش نیاز های آموزشی در این مرحله انجام می گیرد. ۵) عمق و دامنه هر یک از مطالب محتوایی را با توجه به توانایی فراگیر تعیین می کند. ۶) ساختار داخلی هر یک از درس های پیش بینی شده در آموزش را طراحی می کند.یکی از مسائل مهمی که در فعالیت های تکنولوژیست آموزشی هنگام طراحی برنامه ها باید به طور جدی مورد توجه قرار گیرد مسایل انگیزه ای آموزش است. صاحب نظران در این زمینه تحقیقات فراوانی انجام داده اند که در پژوهش ما به بررسی الگوی طراحی انگیزه ای (کلر) می پردازیم.کلر در الگوی طراحی انگیزه ای آموزشی خود انگیزش یادگیری را چهار جزء می داند.

۱) علاقه ۲) ارتباط ۳) انتظار ۴) رضایت

ظهور عصر اطلاعات یکی از عظیم ترین چالش هایی است که امروزه جوامع مختلف را تحت تاثیر قرار داده است. حجم عظیم اطلاعات اعم از کتاب ، تلویزیون ، ظهور بزرگراه های اطلاعاتی ، کنفرانس های وید بوی و حقایق مجازی از جمله ویژگی های محسوس عصر اطلاعاتی هستند. بدون شک ورود جهان به هزاره سوم تمدن بعد از میلاد مسیح و اوج عصر اطلاعات ، پدید آورنده ی مناسبات جدید در عرصه ی حیات بشری است و همراهی با این حرکت در گرو تغیرات اساسی در پرورش توانمندیهای انسان امروزی است. در این میان یکی از بسترهای مناسب برای جوامع استفاده از مراکز یادگیری مناسبی است که همگام با تغییرات ایجاد شده در فناوری ها و اطلاعات ، به نیازهای روز افزون کاربران پاسخ دهد. مراکز پیش از دبستان ، مدارس ، سازمان ها و دانشگاه ها که جزو عناصری هستند که آینده ملتها را رقم میزنند، از جمله مواردی هستند که نیاز آنها به مراکز یادگیری بیشتر از موارد دیگر به چشم می خورد.مراکز یادگیری را می توان برای اهداف مختلف به کار برد که و اغلب بر اساس هدف اولیه آنها طبقه بندی می شوند

(۱) مراکز رغبت ۲) مراکز مهارت ۳) مراکز غنی سازی ۴) مراکز جبرانی ۵) مراکز تدریس

طراحی مراکز یادگیری عبارت از تهیه یک نقشه از پیش تعیین شده برای مرکز یادگیری است. مر کز یادگیری در واقع مکانی مناسب و مطلوب برای یادگیری فردی شده ، قعال و فراگیر محور محسوب می شود (زارعی زوار کی، ۱۳۸۷).

بیان مسأله

گذشته از این که مراکز یادگیری انواع تجارب یادگیری چند رسانه ای را بی واسطه در اختیار فرگیران قرار میدهد، مزایای مراکز یادگیری عمدتا شامل آن هایی است که عموما تدریس و یادگیری فردی شده را به کار میبرند. مراکز یادگیری فراگیران را تشویق کرده تا مسئولیت یادگیری را خود به عهده بگیرند و به آنها اجازه می دهد تا با آهنگ (سرعت) خود یاد بگیرند، بنابر این امکان شکست را به حداقل رسانده و احتمال موفقیت را به حداکثر می رساند. مراکز یادگیری به فراگیران امکان میدهد تا در تجربه یادگیری مشارکت کنند(زارعی زوارکی، ۱۳۸۷)از آنجا که که در یادگیری اولویت با یادگیرنده است، این مرکز باید ابتدا نیازهای یادگیرندگان را همگام با تغییرات روز بسنجد و هماهنگ کند. بنابراین ضرورت دارد که مراکز یادگیری در مراکز پیش از دبستان با نیاز های یادگیرندگان هماهنگ باشد.سیستم ارزشیابی منظم و مدون که باعث تغییر و اصلاح برنامه های آموزشی شده از معضلات، مشکلات و نارسایی های امر آموزش و یادگیری است. از سوی دیگر مشاهده مزایای استفاده از رویکرد سیستمی هر طراحی آموزش در امر آموزش و یادگیری که به شکل طراحی سیستماتیک آموزشی جلوه گر میشوند می تواند پاسخگوی بسیاری از نارسایی هایی که به آن اشاره شد باشد. آموزش یک فعالیت حرفه ای بسیار ماهرانه است و معلمان و مربیان در انجام بخش مهمی از فعالیتهای داخل و خارج کلاس خود نیاز به نوعی تصمیم گیری | دارند. در زمان های گذشته این تصمیمات بر اساس مصلحت اندیشی های کوتاه مدت اتخاذ می شده ولی حال نیاز به برخوردی منظم و سیستمی به آموزش میباشد. بهترین راه ممکن برای ارائه بهتر آموزش طراحی آموزشی می تواند باشد. با توجه به چنین مساله ای محقق در صدد پاسخگویی به این سوال است که میزان استفاده و بهره گیری مراکز پیش از دبستان از الگوهای طراحی آموزشی و مراکز یادگیری به چه شکلی است؟

اهمیت و ضرورت پژوهش

مراکز یادگیری یکی از ارکان مهم رویکرد یادگیری مدرن بوده است که قادر است تا محیط پادگیری بهتری را برای فراگیران فراهم آورد. مراکز یادگیری در واقع ایجاد کننده شرایط مناسب و مطلوب برای ایجاد پادگیری انفرادی یا در قالب گروههای کوچک، فعال و فراگیر محور است که با توجه به نیازهای فردی فراگیران، پادگیری در حد تسلط، عمیق و پایداری برای آنان فراهم می سازد (زارعی زوار کی، ۱۳۸۷، ص ۸)یکی از دلایل روی آوری ما به ایجاد مراکز یادگیری شاید این باشد که مدارس و مراکز آموزشی دیگر که آموزش و پرورش رسمی و فالبی را ارائه میدهند، دیگر نمی توانند متناسب با سرعت تغییرات به وجود آمده و در حال پیشرفت، پا به پای افزایش کیفی و کمی اطلاعات در جهان امروز، متابع متناسب با شرایط روز و مورد نیاز را | برای جامعه امروزی فراهم کنند( اسکات ۱۹۹۷، ترجمه افضل نیا، ۱۳۸۷) در چنین شرایطی به وجود مراکزی که همگام با تغییرات روزافزون اطلاعات و ظهور فناوری ها، فضایی را برای یادگیری فردی، عمیق و لذت بخش فراهم می آورد، نیاز ضروری احساس می شود. هدف نهایی مرکز یادگیری فراهم ساختن محیطی غنی و مناسب برای یادگیری بهتر و عمیقتر می باشد. لذا باید زمینه را برای بهره گیری کاربران از این مراکز فراهم آورده و در جهت برآورده ساختن نیازهای کاربران که هدف اصلی هر مرکز می باشد گام هایی را برداریم. کاربرد رویکرد سیستمی در آموزش و پرورش چارچوبی برای برنامه ریزی و توسعه فراهم می آورد و توجه به این نکته لازم است که توسعه قابلیت های شناختی یکی از اهداف آموزش در مراکز پیش از دبستان و بیشتر از آن در دوره ابتدایی است. باید قابلیت ها و توانایی های مدارس و مراکز پیش از دبستان را برای آموزش بهتر فراگیران بالا برد که این امر از طریق طراحی آموزشی محتوای درسی امکان پذیر است. آشنایی با نگرش سیستمی و آگاهی از اصول و مبانی طراحی سیستماتیک آموزشی و الگوهای متعدد ارائه شده برای آن از سوی صاحب نظران این رشته می تواند به ما در حل بسیاری از مشکلات آموزشی کمک کنند. با توجه به شناخت بسیار محدودی که که از مراکز یادگیری و طراحی آموزشی در ایران وجود دارد به خاطر اهمیت چنین مقوله ای که به عنوان عنصری اساسی در نظام آموزشی می باشد، لازم است تا تلاش های جدی و گسترده ای در این زمینه انجام گیرد. پژوهش حاضر تلاش اندکی در این راستا می باشد.

اهداف پژوهش

هدف کلی

بررسی میزان استفاده از الگوهای طراحی آموزشی و مراکز یادگیری در مراکز پیش دبستانی شهرستان طارم

اهداف جزئی

-بررسی میزان استفاده از الگوی طراحی آموزشی مریل در مراکز پیش دبستانی شهرستان طارم

– بررسی میزان استفاده از الگوی طراحی آموزشی رایگلوت در مراکز پیش دبستانی شهرستان طارم

-بررسی میزان استفاده از الگوی طراحی انگیزه ای آموزشی (کلر) در مراکز پیش دبستانی شهرستان طارم

-بررسی میزان استفاده از الگوی طراحی آموزشی اشور (Assure) در مراکز پیش از دبستان شهرستان طارم

-بررسی میزان استفاده از الگوی طراحی آموزشی (ADDIE) در مراکز پیش از شهرستان طارم در

-بررسی میزان استفاده از مراکز یادگیری در مراکز پیش دبستانی شهرستان طارم

سوالات تحقیق

سوال کلی: میزان استفاده از الگوهای طراحی آموزش و مراکز یادگیری در مراکز پیش از دبستان شهرستان طارم چقدر است؟

سوالات جزئی

میزان استفاده از الگوی طراحی آموزشی مریل در مراکز پیش از دبستان شهرستان طارم چقدر است؟

میزان استفاده از الگوی طراحی آموزشی رایگلوث در مراکز پیش از دبستان شهرستان طارم چقدر است؟ میزان استفاده از الگوی طراحی انگیزه ای آموزشی (کلر) در مراکز پیش از دبستان شهرستان طارم چقدر است؟

میزان استفاده از الگوی طراحی آموزشی اشور( Assure) در مراکز پیش از دبستان شهرستان طارم در چفدر است؟

میزان استفاده از الگوی طراح آموزشی (ADDIE) در مراکز پیش از دبستان شهرستان طارم چقدر است؟

میزان استفاده از مراکز یادگیری در مراکز پیش از دبستان شهرستان طارم چقدر است؟

متغیر های تحقیق

متغیر های پژوهش: الگوهای طراحی آموزشی، مراکز یادگیری

متغییر کنترل: شهرستان طارم، دوره پیش از دبستانی

تعریف مفاهیم پژوهش

تعریف نظری

طراحی آموزشی: فرایند پیش بینی روشها بر اساس اهداف در شرایط خاص (نوروزی، ۱۳۷۱) طراحی آموزشی فرایند سیستماتیک بازتاب اصول یادگیری و آموزش برای طرح ریزی مواد آموزشی ، فعالیتها، منابع اطلاعاتی و ارزشیابی اشاره دارد ( اسمیت و راگان،۲۰۰۵)

مراکز یادگیری: عبارت از محیط فردی شده ای است که به منظور تشویق فراگیر برای کاربرد انواع رسانه های آموزش و به عهده گرفتن مسؤلیت عمده پادگیری طراحی شده است. (زارعی زوار کی،۱۳۸۷)

الگو: نقشه کلی انجام کاری است که بنا به مقتضیات و جزئیات اجرایی می توان در آن تغییراتی انجام داد(فردانش، ۱۳۷۳،ص۴۳)

یادگیری ایجاد تغییر نسینا پایدار در رفتار بالقوه یادگیرنده، مشروط به اینکه این تغییر بر اثر اخذ تجربه باشد(سیف، ۱۳۷۱، ص ۴۸).

تعریف عملیاتی

مراکز یادگیری در پژوهش حاضر مر کز یادگیری عبارت است از مجموعه امکانات مواد و منابع متنوع آموزشی، وسایل کمک آموزشی، فضاهای فعالیت و کار، نیروی انسانی متخصص) و همچنین مراکز رغبت، مراکز جیرانی، مراکز تمرین، مراکز غنی سازی، مراکز تدریس و خدماتی که برای رسیدن به هدفهای آموزشی، تقویت فرایند یادگیری، رفع نیازهای معلم و فراگیر و ایجاد سرعت و سهولت در یادگیری بسیج می شوند.