فاطمه منصوری هستم، فارغ التحصیل روانشناسی تربیتی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده اجتماعی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در سال ۱۳۹۱، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “رابطه رفتار درون و و برون سو با شیوه های فرزندپروری والدین در دختران ۱۰ تا ۱۱ سال” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد تهران مرکزی

دانشکده روانشناسی و علوم اجتمااعی، گروه روانشناسی

پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته روانشناسی تربیتی

عنوان:

رابطه رفتار درون و و برون سو با شیوه های فرزندپروری والدین در دختران ۱۰ تا ۱۱ سال

استاد راهنما:

دکتر الله محمد اسماعیل

استاد مشاور:

دکتر فرناز کشاورزی ارشدی

پژوهشگر:

فاطمه منصوری

تابستان ۱۳۹۱

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت تحقیق

اهداف تحقیق

فرضیه های تحقیق

تعاریف مفهومی و عملیانی واژه های کلیدی

فصل دوم – پیشینه تحقیق

تاریخچه ارتباط والدین و فرزندان

شیوه های فرزندپروری

عوامل موثر در برقراری ارتباط سازنده و موثر بین والدین و فرزندان

مشکلات عاطفی و رفتاری کودکان

طبقه بندی اختلالات دوره کودکی و نوجوانی

مشکلات رفتارهای برون سو و درونسو

اضطراب و افسردگی

اضطراب کودکان

نقش والدین در شکل گیری اضطراب

افسردگی

افسردگی در کودکان و علل آن

دیدگاه های نظری در مورد افسردگی کودکان

گوشه گیری

پرخاشگری

نظریه های پرخاشگری

الگوی خانواده و پرخاشگری

اختلال سلوک

تشخیص و ویژگی های بالینی

اختلال لجبازی و نافرمانی

اختلال نارسایی توجه / فزون جنبشی

ویژگی های بالینی اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی

اختلال نارسایی توجه/ بیش فعالی و محیط خانواده

تحقیقات انجام شده در داخل و خارج از کشور

الف) تحقیقات انجام شده در داخل کشور

ب) تحقیقات انجام شده در خارج از کشور_

فصل سوم – روش تحقیق

روش تحقیق

نمونه و روش نمونه گیری

ابزار اندازه گیری

روش تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

یافته های تحقیق

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری

محدودیت ها و مشکلات پژوهش

پیشنهاد های پژوهشی اجرایی

چکیده انگلیسی

چکیده:

هدف این پژوهش بررسی رفتار های درون سو (اضطراب – افسردگی، افسردگی – کناره گیری و شکایات جسمانی و رفتارهای برون سو (پرخاشگری و قانون شکنی) و رابطه آن با شیوه های فرزندپروری (منطقی، مستبدانه، آزاد گذار) در دختران و تعیین سهم هر یک در پیش بینی مشکلات کودکان بود.

روش: به این منظور تعداد ۱۴۰ نفر از مادران کودکان دختر ۱۱-۱۰ سال مشغول به تحصیل در مدارس ابتدایی منطقه ۱۴- ۷- ۶ ابتدایی تهران به روش نمونه گیری خوشه ای از بین کلاس های مقاطع چهارم و پنجم مدارس ابتدایی در این مناطق انتخاب و از طریق پرسش نامه شیوه های فرزندپروری بامر پند و فهرست رفتاری کودک مورد بررسی قرار گرفتند. روش پژوهش حاضر از نوع همبستگی است و داده ها با استفاده از روش رگرسیون مورد تحلیل قرار گرفتند.نتایج پژوهش نشان داد که بین رفتار های درون سو با شیوه های فرزندپروری (منطقی مستبدانه و آزاد گذار) رابطه معناداری وجود دارد. و شیوه های فرزندپروری استبدادی پیش بینی کننده رفتارهای درون سو است، همچنین هیچ رابطه ای معناداری بین رفتارهای برون سو و شیوه های فرزند پروری (استبدادی، منطقی و آزاد گذار) وجود ندارد.بین مشکلات تفکر با شیوه های فرزندپروری (منطقی، مستبدانه و آزاد گذار) رابطه معناداری وجود دارد و شیوه های فرزندپروری استبدادی پیش بینی کننده مشکلات تفکر است.بین مشکلات توجه با شیوه های فرزندپروری (منطقی مستبدانه و آزاد گذار) رابطه معناداری وجود دارد و شیوه های فرزندپروری استیاد ادی پیش بینی کتنا مشکلات توجه است.بین مشکلات اجتماعی با شیوه های فرز نادر وری (متلقی ، مستبدانه و آزاد گذار) رابطه معناداری وجود دارد و شیوه های فرزندپروری استیاد ادی پیش بینی کننده مشکلات اجتماعی است.

کلید واژه ها، شیوه فرزند پروری، رفتار های برون سو، رفتارهای پرخاشگرانه و قانون شکنی – رفتارهای درون سوء رفتارهای اضطراب- افسردگی.

مقدمه

ارتباط والدین و فرزندان از جمله موارد مهمی است که سالها نظر صاحب نظران تعلیم و تربیت را به خود جلب کرده است، خانواده نخستین پایگاهی است که پیوند بین کودک و محیط اطراف او را به وجود می آورد (اقلیدس، نقل از احدى ۱۳۸۸).در سال های اخیر پژوهش های گستردهای درباره عوامل خانوادگی مؤثر در رفتار و طرز فکر کودک انجام شده است این پژوهش ها نشان می دهند که تأثیر عوامل و روابط خانوادگی بر شخصیت کودک بسیار مهم و حیاتی است. کودک در خانواده پندارهای اولیه را در مورد جهان قرار می گیرد، از لحاظ جسمی و ذهنی رشد می یابد، شیوه های سخن گفتن را می آموزد، و سرانجام نگرش های اخلاقی و روحیاتش شکل می گیرد و به عبارتی اجتماعی می شود (اقلیدس، نقل از احدی ۱۳۸۸).به عقیده کاردینر شبوهی تربیت کودک در نخستین نهاد اجتماعی، ساختمان اساسی شخصیت را پی ریزی می کند (ثنایی، ۱۳۷۸). رابطه والدین با فرزندان با شیوه های فرزندپروری، در گذر از اعمالی است که اهداف گوناگونی را در بر دارد. تربیت اخلاقی و روانی، شناسایی رشد و پیشرفت استعدادهای فرزندان، آموزش مهارتهای آشنا کردن با قوانین و هنجارهای جامعه از جمله ی این اهداف می باشند (اعزازی، ۱۳۷۶ ص ۱۶)هدف تمام شیوه های پرورش کودک آماده سازی وی برای ایفای نقشی است که گروه و حوزهی فرهنگی بر عهده اش می گذارد کودکان چتان پرورش می باستاد که بتوانند راه و رسم زندگی والدین خود را پی گیرند و والدین و آموزگاران واسطه انتقال آرمانهای فرهنگی، اجتماعی به کودک هستند. که کودک باید فرا بگیرد. از آنجا که الگوها و آرمان های فرهنگی گوناگونی در یک اجتماع وجود دارد والدین نیز بر اساس الگوها و آرمان ها فرهنگی خود، کودکان خود را به شیوه های گوناگونی پرورش می دهند (احدی و بنی جمائی، ۱۳۸۰).فرزند پروری مثبت با رشد عاطفی کودکان ارتباط دارد. این رشد شامل درگیری در فعالیت های عاطفی است که پرورش دهنده رشد اجتماعی کودکان است. همچنین خود مختاری که به کودک کمک می کند تا اهداف خویش را در گام های قابل دسترسی دنبال کند و به کشف راه های جدید و انتخاب دست بزند. رفتار های مثبت والدین، این باور را در کودک پرورش می دهد که وی موجودی ارزشمند است و در زمان مشکلات می تواند روی حمایت والدین خویش حساب کند (کیسچتی، توث. ۱۹۹۸ ).پژوهش های مثمر گز بر عوامل والدینی، عموما فرزند پروری را هم در پرتو شیوه های فرزندپروری برای مثال، مقتدرانه، مستبدانه و سهل گیرانه) و هم رفتار های خاص و الدینی (مانند شیوهای پر فراری نظم) مفهوم سازی نموده اند. شیوه های فرزندپروری، به صورت گسترده ای در ارتباط با مشکلات رفتاری کودکان مورد پژوهش قرار گرفته است؛ ادبیات پژوهشی مربوط به عوامل خطر ساز مشکلات رفتاری در کودکان عمدتا روی همبسته های خانواده به عنوان پیش بینی کننده مشکلات رفتاری تمرکز نموده است. این تحقیقات نشان می دهد که شیوه های فرزندپروری یکی از مهمترین عوامل در این مشکلات است (فریک، ۱۹۹۴). بسیاری از این پژوهش ها بر اساس سازه های فرزندپروری معرفی شده توسط بامریند ۱۹۶۷، ۱۹۷۱ به نقل از دیاز ۲۰۰۰ انجام شده اند بامریند سه شیوه فرزندپروری مستبدانه، مقتدرانه و سهل گیرانه را با در نظر گرفتن کنترل و الذینی ارائه داده است (دیاز، ۲۰۰۵).روابط متقابل والد- کودک در پژوهش های مربوط به کودکان مورد توجه قرار گرفته است. مشکلات در این تعاملات می تواند به عنوان یک عامل خطر ساز مطرح گردند. گر چه اختلال درون سو و برون سو دو دسته کلی از الگوی جدید طبقه بندی اختلال های دوران کودکی هستند (گمبیل، هالند ۲۰۰۲)، در این میان نشانگان افسردگی، اضطراب، کناره گیری افسردگی و شکایات جسمانی در دسته مشکلات درون سو قرار می گیرند که معمولا قرن را آزار می دهند و مشکلات مربوط به قانون شکنی و پرخاشگری که بیشتر یا آزار و اذیت دیگران در ارتباط هستند در طبقه مشکلات برون سو قرار می گیرند (آخنباخ و رسکولا، ۲۰۰۲ به نقل از قنبری، تاش علی و موسوی ۱۳۸۷).هر دو اختلال مستلزم ارجاع برای مداخله و حمایت هستند، زیرا می توانند مانع شرکت کودک در فعالیت های طبیعی متناسب با سن وی شوند و در یادگیری و روابط اجتماعی او به طور قابل توجهی اختلال ایجاد کنند. بنابر این برنامه شناسایی عوامل خطر ساز و پیشگیری از آنها حوزه ای است که در بحث سلامت عمومی مورد توجه روز افزون است و ضرورت این پژوهش ها را در سلامت روان کودکان تبپین می نماید.

بیان مسئله

اصطلاح اختلال رفتاری بر جنبه مشکلات رفتاری قابل مشاهده کودکان متمرکز است. کودکی را دارای اختلال رفتاری می دانیم که رفتار هایش نسبت به همسالانش متفاوت است به عبارت دیگر رفتارها و احساسات او نسبت به همسالان و بزرگسالان نامناسب و ناپخته است. اینگونه کودکان در ایجاد و حفظ روابط سالم اجتماعی بین خود با همسالان و بزرگسالان ناتوان می باشند (شریعتی رودسری، ۱۳۸۷).مشکلات رفتاری طیف وسیعی از مشکلات کودکی از جمله رفتارهای پرخاشگرانه و تکانشی تا رفتارهای افسرده گوته و گوشه گیری را در بر می گیرد کودکان دارای اختلالات رفتاری پتا بر ماهیت رفتارهایشان احتیاجات روانی، تربیتی و آموزشی متفاوتی با سایر کودکان دارند. عواملی در ایجاد اختلالات رفتاری موثر هستند، از جمله ورانت، اثرات قبل از تولد، نارسایی بدو تولد، بد رفتاری با کودک و رسیدگی نکردن به امور او، تجربه های اجتماعی زیان آور دوران کودکی، سوء تغذیه و عدم رعایت نکات بهداشتی، کشمکشها و فشارهای خانوادگی شریعتی رودسری. ۱۳۸۷). در سبب شناسی اختلالت روانی، بر عوامل خانوادگی و شیوه های فرزندپروری والدین تاکید زیادی می شود، عوامل خانوادگی جزء مهم ترین مولفه های تبیین کننده ماء مشکلات رفتاری در کودکان ذکر شده و شیوه های فرزند پروری، عاملی تعیین کننده و فراگیر است که در رشد و آسیب شناختی کودکان نقش مهمی دارد. همچنین بحث کردن در مورد زمینه های مشکلات بچه ها بدون در نظر گرفتن نگرش های والدین، شیوه های رفتار و تربیت تقریبا ناممکن است. کودکان دبستانی بیشتر اوقات خود را با خانواده و والدینشان سپری می کنند و در اکثر موارد از آنها تاثیر می پذیرند (علیزاده، ۱۳۸۵).ادبیات پژوهشی همواره تاثیر عوامل محیطی مانند فرزند پروری را بر رفتار و کنش وری روانی – اجتماعی کودکان نشان داده است. پژوهش های متمرکز بر عوامل و الدینی عموما فرزند پروری را هم در پر تو شیوه های فرزند پروری جهانی (برای مثال، مقتدر، مستبد، سهل گیر) و هم رفتارهای خاص والدینی (مانند شیوه های برقراری نظم) مفهوم سازی نموده اند، بیشتر پژوهش های این حوزه بر اساس سازه های فرزندپروری معرفی شده توسط بامر پند انجام شده است (دباز, ۲۰۰۵). بامبرند سه شبوه فرزند پروری مستبدانه و مقتدرانه و سهل گیرانه را با در نظر گرفتن کنترل و صمیمیت والدینی ارائه کرده است. پژوهش های انجام شده بر این سه شبوه نشان داده است که این شیوه ها ممکن است پیامدهای مثبت یا منفی را در کودکان افزایش یا کاهش دهد (همان منبع).در نتایج تحلیل عاملی پژوهش موریس، میسترز و براکل (۲۰۰۳)، در بعد اساسی برای رفتار های پژوهشی و الدین شناسایی شده است، بعل اول را می توان به عنوان مراقبت توصیف نمود که اشاره به و فشار های مرتبط با پذیرش محبت، حمایت بیش از حد و در جهت مخالف، اشاره به طرد و انتقاد دارد. بعد دوم کنترل نامیده می شود که اشاره به کنترل والدین، حمایت بیش از حد و در جهت مخالف، اشاره به پرورش خود مختاری در کودک دارد. مطالعات تطبیقی آنها نشان میدهد که طرد فقدان محبت عاطفی و حمایت بیش از حد موجب افزایش خطر اختلال های درونسو و برونسو در کودکان می گردد (موریس، مسترد، براکل، ۲۰۰۳). _بر اساس سایر پژوهش های دو بعد گلیدی فرزند پروری که با مشکلات رفتاری در کودکان رابطه دارد حمایت (درگیری، دلبستگی و محبت و کنترل نظارت و انضباط ) است (اوکاتور، ۲۰۰۲).تحقیقی که توسط بیس واس در سال ۱۹۸۹ انجام شد، حاکی از آن است که وجود تنش و کشمکش در خانواده تاثیر مستقیم بر پرخاشگری فرزندان دارد یزدانی، ۱۳۸۱)ارگیز و همکاران، (۲۰۰۵) دریافتند بین شیوه تربیتی والدین با شیوه های فرزند پروری خاص و مشکلات رفتاری کودکان و فرزندان ارتباط معناداری وجود داردایزر”، (۲۰۰۹) نشان داد که نظارت مناسب بزرگسالان احتمال فرار از مدرسه، مصرف الکل با مواد مخدر و دردی را در نوجوانان کاهش می دهد .دولی و استیوارتا (۲۰۰۹) نیز نشان دادند که نظارت و سر پر سنی بزرگسالان روی رفتار فرزندان تاثیر زیادی دارد.تحقیقات نشان داده است که مشکلات درونسو شده بدون مداخله بالینی (در نیمی از کودکان که این تشخیص در مورد آنها داده شده در طول زمان تداوم می یابد (اسپنس”، ۲۰۰۱).این اختلال های عاطفی معمولا موجب درماندگی معناداری برای این کودکان و خانواده های آنها در نوجوانی می گردد ، بنابراین برنامه های شناسایی عوامل خطر ساز و پیشگیری از آنها ضرورت این پژوهش ها را در حوزه سلامت روان کودکان تبیین می نمایند. تحقیق دیگری که توسط کاربالو (۱۹۹۹) در تحقیقی پیرامون ارتباط فرم و شکل خانواده نشان داد، افرادی که از حداقل روابط مادرانه برخوردار بوده اند علایم و ناراحتی های روانی بیشتری نشان داده اند. با توجه به بررسی ادبیات پژوهشی در این زمینه هدف این پژوهش بررسی رابطه شیوه های فرزند پروری با اختلال های درون سو و اختلال های برونسو در کودکان می باشد. در این پژوهش محقق بر آن است که، بداند آیا رفتار های درونسو و برونسو در بین دانش آموزان دختر با شیوه های فرزندپروری والدین آنها ارتباطی دارد یا خیر؟ کانام شیوۂ فرزندپروری موجب بروز مشکلات درون سو و کدام شیوه فرزند پروری موجب مشکلات برون سو می شود؟

اهمیت تحقیق

یکی از لوازم سلامت روانی، وجود محیط خانوادگی است. والدین نقش تعیین کننده ای در ایجاد و رشد شخصیت کودک بر عهده دارند، کودک با کسب امنیت و آرامش عاطفی در محیط خانواده قادر به تصمیم گیری های منطفی نر می گردد. اما کاملا روشن است که بسیاری از کودکان در سالهای نخستین کودکی واجد مشکلات عاطفی و رفتاری هستند که شاید تا دوران بلوغ و حتی بزرگسالی نیز تداوم یابد (گمپل و هالند، ۲۰۰۲). در پژوهشی که توسط بارکلی ۲۰۰۲، انجام شد، میزان شیوع اختلال های دوران کودکی بین ۱۴ درصد تا ۲۲ درصد گزارش شده است (بار کلی، ۲۰۰۲)نظر به این که نتیجه هر تحقیقی می تواند راهگشای تحقیقات آینده باشد، امید است بافته های این پژوهش نیز بتواند در آگاهی والدین در مسائل تربیتی و نحوه برخورد والدین با فرزندان شان مثمر ثمر باشند، به سخن دیگر هدف پژوهشگر این است که نشان دهد رابطه بین مشکلات درون سو و برونسو با شیوهای فرزند پروری وجود دارد و از آنجا که یکی از موثرترین راههای کمک به کودکان می تواند شناخت، شیوه های فرزندپروری صحیح در برخورد با آنها باشد، این عامل می تواند برنامه ریزان تعلیم و تربیت را بر آن دارد که با توجه به خصوصیات رفتاری دانش آموزان برنامه های خود را تنظیم و هدایت نمایند.