مریم آقا گل زاده هستم، فارغ التحصیل روانشناسی بالینی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تبریز در سال ۱۳۹۱، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “رابطه نوع تعاملات مادر-کودک با انواع اختلالات اضطرابی در کودکان دبستانی” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه تبریز

دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی

پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته روانشناسی بالینی

موضوع:

رابطه نوع تعاملات مادر- کودک با انواع اختلالات اضطرابی در کودکان دبستانی

استاد راهنما:

دکتر زینب خانجانی

استاد مشاور:

دکتر تورج هاشمی

نگارش:

مریم آقا گل زاده

۱۳۹۱

مقدمه:

مطالعه کودکان، بیش از مطالعه بزرگسالان به یک بازی اکتشافی می ماند، زیرا کودکان غالبا” نمی توانند یا نمی خواهند افکار و احساساتشان را بیان کننده بسیاری از روانشناسان می خواهند بدانند چگونه باید کودکان را پرورش داد، چگونه باید به کودکان خردسال آموزش داد و با مشکلات آنان اغلب با سوالات مربوط به رشد بهنجار بیشتر آشنا هستند تا با موضوعاتی که در حول و حوش رشد نابهنجار است (ماسن، ۱۳۸۶).رشد نابهنجار کودکان بستگی به وضعیت اجتماعی و محیطی متعددی دارد که شامل خانواده کودک و نظام همسالان، و زمینه های بزرگتر اجتماعی و فرهنگی است. (وولف، مش ، ۱۳۸۹).اصل ارتباط دو سویه در تعامل های بین مادر فرزند کاملا مشهود است. خلق و خوی کودک و خصوصیات أو در کیفیت و کمیت مراقبتی که از او می شود تأثیر می گذارد و به همین نحو روش های فرزندپروری نیز در خصوصیات کودک و رشد ویژگی های نابهنجار او تأثیر می گذارد (ماسن، ۱۳۸۶).تقریبا همه والدین قطعا یا تلویحا می دانند که فرزندانشان را چگونه می خواهند تربیت کنند ولی می دانند کدام دانش، ارزش های اخلاقی و الگوهای رفتاری برای رشد فرزندانشان مناسب است، والدین به هنگام تلاش برای رسیدن به آرمان های خود از روش های تربیتی استفاده می کنند.روش های فرزندپروری حاصل عوامل بسیاری است که با هم کنش متقابل دارند. این ها شامل زمینه ی فرهنگی و طبقه اجتماعی، سطح رشد کودک،خصوصیات شخصیتی فرزند، کودک و بافت اجتماعی است که رابطه والدین به خصوص رابطه مادر فرزند در آن جای دارد.رسش، سازگاری عاطفی ، شناخت های والدین و اعتقادات آنان درباره انگیزش های کودکان و توانایی های آنان همگی به عنوان عواملی هستند که سبب شکل گیری روش های فرزند پروری می شوند (همان منبع). کوتاه سخن اینکه پژوهش در زمینه ی آسیب شناسی روانی کودک به طور فزاینده ای بر نقش نظام خانواده روابط پیچیده درون خانواده و تاثیرات متقابل میان خرده نظام های متعدد خانواده به خصوص نقش خرده نظام های مادر کودک متمرکز شده است.

بیان مسئله

اختلال های اضطرابی ، یکی از رایج ترین اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان تلقی می شود. بر خلاف این عقیده، بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال های اضطرابی و آنهایی که نشانه های اضطراب را در حد خفیف تری تجربه می کنند تا دوران نوجوانی و بزرگسالی همچنان مشکلات مربوط به سازگاری خواهند داشت. در واقع اختلال های اضطرابی، سپری مزمن دارند (وودورد ، فرگوسن، ۲۰۰۱،نقل از وولف، مش، ۱۳۸۹).این اختلالات در نیمی از کودکان مبتلا، هشت سال یا بیشتر ادامه می یابند. دختران تقریبا در برابر پسران نشانه های اضطرابی را نشان می دهند و این تفاوت تا شش سالگی وجود دارد(مش، وولف، ۱۳۸۹)، بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال های اضطرابی در یک دوره ی زمانی یا در زمان های مختلف دوره ی رشد، به بیش از یک مورد از اختلال های اضطرابی دچار می شوند. بر اساس DSM – IV ،کودکان ممکن است از نه اختلال اضطرابی به یک یا چند اختلال مبتلا شوند، مانند اختلال اضطراب فراگیر ، اضطراب جدایی و سایر اختلالات اضطرابی (مثل مدرسه هراسی”) وغیره، عوامل خانوادگی سوابق یادگیری، تحریف در پردازش شناختی و زمینه زیستی، همگی در شروع اختلالات اضطرابی دوران کودکی سهیم هستند(دادستان، ۱۳۸۹).مشاهدات بالینی گویای این نکته اند که معمولا اضطراب تعمیم یافته به تنهایی در کودکان سیزده ساله و بزرگتر دیده می شود، در حالیکه قبل از سیزده سالگی، این اختلال همزمان با اضطراب جدایی وجود دارد و می تواند تا بزرگسالی به صورت یکی از اختلال های اضطرابی، مانند اضطراب تعمیم یافته یا هراس اجتماعی پا برجا بماند ( DSMIV، ۱۹۹۴،نقل از داستان، ۱۳۸۹). اضطراب تعمیم یافته در فرزندان ارشد خانواده، در خانواده های کم جمعیت،اثر طبقات اجتماعی – اقتصادی مرفه و در خانواده هایی که همواره درباره ی فرزندانشان نگرانند (حتى وقتی نتایج آنها خوب یا حتی عالی هستند فراوان تر است و نوع نگرانی های این کودکان معمولا فراتر از سطوح تحول آنهاست و به همین دلیل، فزون رشد یافته به نظر می رسند (همان منبع).کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی (SAD) نسبت به جدایی از والدین با دور شدن از خانه، اضطراب مفرط، ناتوان کننده و نامتناسب با سن خود نشان می دهند. اغلب، SAD پس از آنکه کودک، یک محرک تنش زای اساسی را تجربه می کند، نظیر رفتن به محله جدید ، حضور در مدرسه جدید ، مرگ با بیماری یکی از خویشاوندان، ورود به مدرسه ی ابتدایی، انتقال از یک مدرسه به مدرسه دیگر کناره گیری از مدرسه بروز می کند (مش ، وولف، ۱۳۸۹). اختلال اضطراب جدایی می تواند در خلال کودکی پایدار بماند و اضطراب تعمیم یافته نیز همزمان با اضطراب جدایی با تنهایی در کودکان دیده می شود (دادستان، ۱۳۸۹).کودک دارای اضطراب اجتماعی ، ترس از قرار گرفتن در مرکز توجه را دارد. همچنین کودک دارای اختلال اضطراب اجتماعی، ترس از قرار گرفتن در موقعیت ها و عملکردهای اجتماعی را داشته که ممکن است با افراد بیگانه روبه رو شود یا ممکن است مورد ارزیابی دیگران قرار گیرد(اتکینسون ، هورن بی، ۱۳۸۸).اختلال “ید شکل بدنی” که پیشتر با اصطلاح “بد شکلی هراسی” مشخص می شد، باور خیالی و افراطی فرد، نسبت به وجود یک نقص بدنی را متمایز می کند. این اختلال ناشی از اضطرابی است که با شکل شناسی مجموعه یا بخشی از بدن مرتبط است. بسیاری از کودکانی که به این اختلال دچارند خود را منزوی کرده و از کار کردن با انجام فعالیت های دیگر در خارج از منزل امتناع می کنند (دادستان، ۱۳۸۹). تحقیقات لاکتر و گودلسکی (۲۰۰۳) و همچنین پژوهش های ورسینگ و روزنمن (۲۰۱۱) پیش بینی کرده اند که رفتارهای منفى والدین به احتمال قوی مرتبط با اختلال جسمانی شکل در کودک است. رفتارهای تربیتی والدینی از عوامل موثری بر شکایت های جسمانی کودکان هستند.یکی از ترس های دوران کودکی، مدرسه هراسی است، که گاهی امتناع از مدرسه نامیده می شود، این اختلال پیامدهای تحصیلی و اجتماعی جدی برای کودک دارد و می تواند بی اندازه ناتوان کننده باشد. دو نوع مدرسه هراسی شناسایی شده است. نوع شایع تر آن با اضطراب جدایی مرتبط است کودکان همواره نگران آنند که وقتی از پدر و مادرشان دور هستند ، صدمه با آسیبی برای پدر و مادرشان پیش بیاید. از آنجا که شروع مدرسه معمولا موقعیتی است که مستلزم جدایی طولانی و مکرر کودکان از پدر و مادرشان است، اضطراب جدایی معمولا علت اصلی مدرسه هراسی است. نوع دوم مدرسه هراسی، با ترس واقعی از مدرسه، ترسی که بطور خاص به مدرسه مربوط می شود همراه است. کودکان دچار اینگونه مدرسه هراسی، عموما از رفتن به مدرسه خودداری می کنند و اجتناب شدید و فراگیر از مدرسه دارند. ترس آنها بیشتر احتمال دارد به جنبه های خاص محیط مدرسه مربوط باشد (نیل، دیویسون، ۱۳۸۹).

به طور کلی سه الگوی متفاوت از مدرسه هراسی دیده می شود:

۱-کودک می خواهد به مدرسه برود ولی نمی تواند به طور موفقیت آمیزی در کلاس حضور یابد.

۲-کودک می خواهد در خانه بماند تا از مدرسه دور باشد.

۳-کودک از رفتن به مدرسه سرباز می زند تا فعالیت های جالب تری را دنبال کند (مونتگمری ،مونسن، ۱۳۸۹).

خودداری از رفتن به مدرسه در میان دختران و پسران به یک اندازه رایج است و عمدتا بین سنین پنج ، ششده و بازده سالگی ظاهر می شود. ترس های مفرط و غیر معقول از مدرسه برای نخسین بار در دوره پیش دبستانی ، کودکستان با کلاس اول نمایان می شوند و در کلاس دوم به اوج خود می رسند (مش، وولف، ۱۳۸۹).نظر فیلبریک و تنسی (۲۰۰۰ نقل از اتکینسون، هورن بی، ۱۳۸۸) که حاصل مطالعه ای در مدرسه ای جامع با حدود هزار دانش آموز است، نشان می دهد که در هر زمان می توان انتظار داشت که دو تا سه نفر از دانش آموزان دچار اضطرابی باشند که بر حضور آنها در مدرسه حضور نا مطلوب دارد. امکان وقوع مدرسه هراسی در هر زمان وجود دارد و شروع آن می تواند تدریجی یا ناگهانی باشد. کودکان مبتلا به مدرسه هراسی بیشتر از خانواده های در هم پیوسته هستند که سازمان دهی و قانون مندی ضعیفی دارند و در هم گیری هیجانی در آنها زیاد است. ممکن است والدین دائما ناامید و با مایوس باشند، احساس گناه کنند یا آنکه خود را متهم بدانند ( اتکینسون، هورن بی، ۱۳۸۸).نوع روابط مادر کودک نظیر طرد کردن، کنترل بیش از حد، محافظت بیش از حد، الگوسازی رفتارهای اضطرابی و باورهای غیر منطقی و خشک والدین در بروز اختلال های اضطرابی دوران کودکی نقش بسزایی دارند (راپی ، ۲۰۰۲ وود ،۲۰۰۳).والدین کودکان مضطرب غالبا در مراقبت و سرپرستی از کودک، بیش از حد افراط می کنند و مانع از استقلال کودک می شوند با استقلال او را محدود می کنند. مشاهدات اخیر درباره تعامل کودکان ۹ تا ۱۲ ساله مبتلا به اختلال های اضطرابی با والدینشان، نشان داد که والدین این کودکان در مقام افرادی رتبه بندی شدند که کمتر با خود مختاری کودکان خود موافقند. این کودکان والدین خود را افرادی کمتر پذیرنده رتبه بندی کردند (سیلکولند ، کندال ،استانبرگ، ۱۹۹۶ نقل از مش، وولف، ۱۳۸۹). همچنین تحقیقات گار و هادسون (۲۰۰۲) نشان می دهد که مادران کودکان مضطرب بحرانی تراز مادران دارای کودکان غیر مضطرب هستند، و پژوهش گستل” و لجرستی (۲۰۰۸) بیان می دارد که سبک والدین پذیرنده با ابعاد بیش حمایت گری ملایمت هیجانی، طرد و همچنین پیش حمایت گری مادران به طور معناداری اما منفی گرایانه با اختلالات اضطرابی در کودک مرتبط است.چگونگی رفتار والدین با فرزندان نیز در شکل گیری نظام رفتاری کودکان نقش مهمی ایفا می کند. سبک تعامل و رابطه دو عضوی مادر-کودک، با وجود بعضی تغییرات روزانه، همواره از الگویی ثابت پیروی می کند (استافورد”، به یر، ۱۳۷۷). والدین را می توان از نظر چگونگی رفتار با فرزندانشان در دو محور “پذیرنده-طرد کننده” و “آزاد گذار محدودساز طبقه بندی کرد. والدین پذیرنده نسبت به فرزندان خود تأیید ، گرمی و فهم نشان می دهند و بیشتر تشویق کننده اند تا تنبیه کننده ، در حالیکه والدین طرد کننده و سرد، تنبیه گرو رد کننده اند، از دیدن فرزندانشان لذت نمی برند و حساسیتی نسبت به نیازهای آنها ندارند. والدین آزاد گذار و سهل گیر، اجازه تصمیم گیری به کودک می دهند و او را در انجام تصمیمش آزاد می گذارند، قواعد انضباطی اندکی دارند و کودک را تحت فشار قرار نمی دهند (کاشانی،وزیری، ۱۳۸۳). بنابراین، الگوهای فرزند پروری، ثبات قابل ملاحظه ای را در سیر رشد کودکان نشان می دهند (رابرتز ، بلاک وبلاک ۱۹۸۴ ، نقل از استافورد،به پر، ۱۳۷۷).پژوهش های نورزو گارسیا” (۲۰۰۰) نشان می دهد، کودکان دارای والدین طرد کننده شکایت های زیاد رفتاری دارند. مادران طرد کننده منابع موفقیت کمتری را در کودک خود برای برقراری روابط میان فردی در آینده فراهم می کنند. نتایج این پژوهش همچنین بیان می دارد که کودکان طرد شده در روابط میان فردی مادر کودک شناخت خوبی ندارد و این ممکن است سبب مشکلات آینده در سازگاری و رشد ناسالم کودک شود.همچنین پژوهشهای یوشیزومی و موراس (۲۰۰۷) نشان می دهد که ارتباط مثبتی بین سبک والدین پذیرنده با افسردگی و خصوصیات اضطرابی در کودکان و نوجوانان وجود دارد. والدین پذیرنده ارتباط مثبت با فعالیت های سازگارانه ولی همبستگی متقی با خصوصیات اضطرابی در نوجوانان دارند.تحقیقات ولفرد و همپل (۲۰۰۲) نشان می دهد که ارتباط مثبتی بین سبک پذیرنده با خصوصیات اضطرابی در کودکان و نوجوانان وجود دارد. کودکانی که دارای سبک سهل گیرانه هستند، نمره بالایی را در مشکلات سازگاری نشان می دهند.مبنی بر شواهد نظری، چنین بنظر می رسد، نوع تعاملات والدین کودک بر رشد نابهنجار خصوصیات شخصیتی در طول دوره کودکی و نوجوانی تأثیر دارد و این ویژگی های نابهنجار شخصیتی همچون شکایت های جسمانی، افسردگی و اضطراب مجموعه ای از شکایت های رایج در کودکان و نوجوانان را ایجاد می کنند، این مشکلات با نمود رفتاری ہیروئی شیوع بسیار بالا و آسیب در طول کونکی دارد، و تاثیرات اساسی و محکمی بر سیستم مراقبت و ایمنی کودکان بر جای می گذارد، از این رو بررسی چنین احتمالاتی ، مسبوق به پرسش های روشنگری است تا در سایه این پرسش ها بتوانه رهیافتی پژوهشی اتخاذ نمود و آن اینکه، آیا ارتباطی بین نوع تعامل مادر کودک (بیش حمایت گری، طردکنندگی، سهل گیری و پذیرندگی با اختلالات اضطرابی در کودکان دبستانی وجود دارد؟

۳ – ۱- اهمیت و ضرورت تحقیق

والدین نقش بسیار مهمی در شکل گیری رفتار کودکان دارند، فرزندانی که چهار چوب خانوادگی پایداری برای رشد نداشته اند، خانواده برای آنها می تواند به عنوان یک سیستم اجتماعی پیچیده، در کودک “هویت بیمار” را پدید آورد. مشکلات تربیتی کودکان یکی از بالاترین درصد موارد ارجاعی به مراکز درمانی و مشاوره کودک را دارا است. میزان شیوع نسبتا بالای اختلالات در کودکان باعث می شود که روانشناسان بیش از گذشته به ارزیابی الگوهای فرزند پروری که ثبات قابل ملاحظه ای را در سیر کودک ایجاد می کنند ، بپردازند (رابرتز، بلاک و بلاک، ۱۹۸۴ نقل از کاشانی، وزیری، ۱۳۸۳) و مداخلات درمانی موثری را مطرح کنند.تصمیم در این مورد که چه زمانی مشکلات روانشناختی کوتکان مسئله ای آنقدر جدی است که درمان بطلبد، ساده نیست. در برخی مواقع پیش از درخواست کمک از سوی والدین، آسیب های جدی در امور کودک به وجود می آیند. بسیاری از کودکان به علت خجالتی و مطیع بودن (همچون کودکان دارای اختلال اضطرابی ) معمولا مشکلاتشان ناشناخته می ماند، بنابراین ارتباط مناسب میان والدین، دانش آموزان و مدرسه برای ایمنی هیجانی هر کودک اهمیت اساسی دارد. والدین می توانند تا حد ممکن و در حد توان در تشخیص علل ریشه ای دسترسی به بهترین شیوه ی عملکرد کمک کنند. این تحقیق با بیان نوع روابط و تعاملات مادر کودک و تأثیری که آنها بر رشد بهنجار و نابهنجار کودک دارند، به والدین در تشخیص علل ریشه ای مشکلات کودکانشان کمک می کند. اختلالات دوران کودکی متاثر از ارتباطات میان فردی در چهارچوب خانواده، بویژه مادر کودک است. لذا با پرداختن به این بعد از فضیه چه بسا به قسمت عمده ای از مشکلات و اختلالات دوران کودکی مرتبط شویم و در این میان، تعاملات دیرین و عمیق کودک با والدین بخصوص مادر می تواند نقش مهمی در سیب شناسی این اختلالات و در پی آن در مداخلات درمانی آن داشته باشد.کودکان مبتلا به اختلالات روانی (اختلالات اضطرابی) در عین اینکه تحت دارو درمانی فرار می گیرند، اگر همچنان تعاملات ناسالمی با والدین ، بخصوص مادر داشته باشند، به علت موقتی بودن تأثیرات دارو درمانی و چه بسا به علت عوارض دارو درمانی در برخی موارد فرآیند معیوب و آسیب نهایی از خود نشان می دهند، به ناچار به قطع نابهنگام درمان منجر گردیده و مجددا رفتار های آزار دهنده کودک سبب درماندگی در خود کودک و والدینش می شود. سپس این حالات ایجاد شده در والدین متقابلا علائم مربوط به این اختلالات را در کودک بارزتر و شدیدتر می نماید و در اینجاست که اهمیت آموزش به والدین به خصوص مادر در این زمینه که نوع تعاملات و ارتباط و رفتار او بر بهداشت روانی کودک تاثیر می گذارد به شدت خودنمایی می کند، و چنانچه این آموزش موثر باشند، ضرورت وجود مراکز مشاوره را در مدارس و مهد کودک ها محرز می گردد. بنابراین به نظر می رسد پژوهش هایی از این دست که بتواند نقش و اثرگذاری تعامل و الدین بر اختلالات اضطرابی کودکان را به اثبات برساند نقش مهمی در مداخلات بالینی و درمان اختلالات اضطرابی دوره ی کودکی ابقا خواهد کرد. از سوی دیگر با اطلاع رسانی یافته های پژوهشی مذکور به خانواده ها، می توان از ایجاد و گسترش اختلالات اضطرابی در بین کودکان و نوجوانان پیشگیری اولیه به عمل آورد. بنابراین کاربردی بودن یافته های این پژوض از عوامل مهمی است که ضرورت و اهمیت این تحقیق را گوشزد می کند.

اهداف تحقیق

هدف کلی

تعیین رابطه نوع تعاملات مادر کودک با اختلالات اضطرابی کودکان دبستانی

اهداف جزئی

۱-تعیین رابطه پذیرندگی والدین با اضطراب تعمیم یافته کودک

۲- تعیین رابطه پذیرندگی والدین با اضطراب جدایی کودک

۳- تعیین رابطه پذیرندگی والدین با اضطراب اجتماعی کودک

۴- تعیین رابطه پذیرندگی والدین با مدرسه هراسی کودک

۵- تعیین رابطه پذیرندگی والدین با اختلال جسمانی شکل کودک

۶- تعیین رابطه بیش حمایت گری والدین با اضطراب تعمیم یافته کودک

۷-تعیین رابطه بیش حمایت گری والدین با اضطراب جدایی کودک

۸-تعیین رابطه بیش حمایت گری والتین با اضطراب اجتماعی کودک.

۹-تعیین رابطه بیش حمایت گری والدین با مدرسه هراسی کودک.

۱۰-تعیین رابطه بیش حمایت گری والدین با اختلال هراس جسمانی شکل کودک.

۱۱تعیین رابطه سهل گیری والدین با اضطراب تعمیم یافته کودک

۱۲ تعیین رابطه سهل گیری والدین با اضطراب جدایی کودک

۱۳تعیین رابطه سهل گیری والدین با اضطراب اجتماعی کودک

۱۴ تعیین رابطه سهل گیری و الذین با مدرسه هراسی کودک

۱۵ تعیین رابطه سهل گیری والدین با اختلال هراس جسمانی شکل کودک

۱۶ تعیین رابطه طرد فرزند از سوی والدین با اضطراب تعمیم یافته کودک

۱۷-تعیین رابطه طرد فرزند از سوی والدین با اضطراب اجتماعی کودک

۱۸ تعیین رابطه طرد فرزند از سوی والدین با مدرسه هراسی کودک

۱۹ تعیین رابطه طرد فرزند از سوی والدین با اضطراب جدایی کودک.

۲۰ تعیین رابطه طرد فرزند از سوی والدین با اختلال هراس جسمانی شکل کودک

۲۱-تعیین میزان توافق بین والدین و کودک درباره ی اختلالات اضطرابی کودک

۲۲-تعیین سهم هر یک از انواع تعاملات مادر کودک (پذیرندگی فرزند پیش حمایت گری سهل گیری، طرد فرزند در پیش بینی اختلال اضطراب تعمیم یافته کودک

۲۳ تعیین سهم هریک از انواع تعاملات مادر کودک در پیش بینی اختلال اضطراب جدایی کودک

۲۴ تعیین سهم هر یک از انواع تعاملات مادر کودک در پیش بینی اختلال اضطراب اجتماعی کودک

۲۵ تعیین سهم هر یک از انواع تعاملات مادر کودک در پیش بینی اختلال مدرسه هراسی کودک

۲۶-تعیین سهم هر یک از انواع تعاملات مادر کودک در پیش بینی اختلال هراس جسمانی شکل کودک. _

فرضیات پژوهش

۱-بین پذیرندگی والدین و اضطراب تعمیم یافته کودکان رابطه منفی وجود دارد.

۲-بین پذیرندگی والدین و اضطراب جدایی کودکان رابطه منفی وجود دارد

۳-بین پذیرندگی والدین و اضطراب اجتماعی کودکان رابطه منفی وجود دارد.

۴- بین پذیرندگی والدین و مدرسه هراسی کودکان رابطه منفی وجود دارد.

۵- بین بیش حمایت گری والدین و اضطراب تعمیم یافته رابطه وجود دارد.

۶-بین بیش حمایت گری والدین و اضطراب جدایی کودکان رابطه وجود دارد

۷-بین بیش حمایت گری والدین و اضطراب اجتماعی کودکان رابطه وجود دارد

۸- بین بیش حمایت گری والدین و مدرسه هراسی کودکان رابطه وجود دارد

۹ – بین سهل گیری والدین و اضطراب تعمیم یافته کودکان رابطه وجود دارد.

۱۰حبین سهل گیری والدین و اضطراب جدایی کودکان رابطه وجود دارد.

۱۱-بین سهل گیری والدین و اضطراب اجتماعی کودکان رابطه وجود دارد

۱۲-بین طرد کنندگی والدین و اضطراب تعمیم یافته کودکان رابطه وجود دارد

۱۳ -بین طرد کنندگی والدین و اضطراب جدایی کودکان رابطه وجود دارد.

۱۴ حسین طرد کنندگی والدین و اضطراب اجتماعی کودکان رابطه وجود دارد

۱۵بین طرد کنندگی والدین و مدرسه هراسی کودکان رابطه وجود دارد. _

سوالات پژوهش

۱- آیا بین پذیر تنگی والدین و اختلال هراس جسمانی شکل کودکان رابطه وجود دارد؟

۲- آیا بین بیش حمایت گری والدین و اختلال هراس جسمانی شکل کودکان رابطه وجود دارد؟

۳- آیا بین سهل گیری والدین و مدرسه هراسی کودکان رابطه وجود دارد؟

۴- آیا بین سهل گیری والدین و اختلال هراس جسمانی شکل کودکان رابطه وجود دارد؟

۵- آیا بین طرد کنندگی والدین و اختلال هراس جسمانی شکل کودکان رابطه وجود دارد؟

۶- آیا بین نگرش والدین نسبت به میزان اختلالات روانی کودک با نگرش خود کودک از میزان اختلالات روانی اش توافق وجود دارد؟

۷-کدامیک از انواع تعاملات مادر کودک (پذیرندگی، طرد کنندگی، سهل گیری، پیش حمایت گری) می توانند اختلال اضطراب تعمیم یافته کودک را پیش بینی کنند؟

۸-کدامیک از انواع تعاملات مادر کودک (پذیرندگی، طرد کنندگی، سهل گیری ، پیش حمایت گری) می توانند اختلال اضطراب جدایی کودک را پیش بینی کنند؟

۹-کدامیک از انواع تعاملات مادر کودک (پذیرندگی، طرد کنندگی، سهل گیری، پیش حمایت گری) می توانند اختلال اضطراب اجتماعی کودک را پیش بینی کنند؟

۱۰-کدامیک از انواع تعاملات مادر کودک (پذیر تنگی ،طرد کنندگی سهل گری، پیش حمایت گری) می توانند مدرسه هراسی کودک را پیش بینی کنت؟

۱۱ کدامیک از انواع تعاملات مادر کودک (پذیرندگی، طرد کنندگی سهل گیری، پیش حمایت گری) می توانند اختلال هراس جسمانی شکل کودک را پیش بینی کنند؟

متغیر های پژوهش

متغیرهای پیش بین

انواع تعاملات مادر کودک در چهار سطح پنیر تنگی فرزند، بیش حمایت گری سهل گیری و طرد فرزند.

متغیرهای ملاک

۱-اضطراب تعمیم یافته

۲-اضطراب جدایی

٣- اضطراب اجتماعی

۴-مدرسه هراسی

۵- هراس جسمانی شکل

متغیر های کنترل

سن: کودکان ۱۱ و ۱۲ سال

مقطع تحصیلی:چهارم و پنجم ابتدایی

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

تعریف مفهومی تعاملات مادر -کودک

منظور از تعاملات مادر -کودک ، سبک والدگری مادر است که در جریان ارتباطات متقابل بین مادر کودک بروز می کند، به عبارت دیگر تعامل، نوعی تبادل دو طرفه است (خانجانی، ۱۳۸۷) که همواره از الگویی ثابت پیروی می کند، بدین معنا که درون دادههای مادر به گونه ای بر رشد کودک تاثیر می گذارد و ویژگی های کودک، پیامدهای مستقیم چگونگی سبک فرزندپروری و خصوصیات الگوهای ارتباطی والدین است (استافورد، به یر، ۱۳۷۷).

این متغیر دارای چهار خرده مقیاس است که شامل پنیر تنگی فرزند، بیش حمایت گری سهل گیری و طرد فرزند است.

تعریف عملیاتی

منظور نمره ای است که آمودنی ها از مقیاس ارزیابی رابطه مادر کودک (MCRE) بدست می آورند.

تعریف مفهومی پذیرندگی فرزند پذیرش فرزند نشانه کذایت روابط مادر کودک نسبت به صداقت (خلوص) ابراز عواطف، علاقه به تفریحات، فعالیت ها و پیشرفت کودک و درک کودک به عنوان یک کودک خوب است (راس ،۱۳۸۸).

تعریف عملیاتی منظور نمره ای است که مادران از آزمون خرده مقیاس پذیرش فرزند آزمون MCRE) درأیتم های ۱۴۴ ، ۴۲ ، ۴۱ ، ۴۰)( A) ۴۴، ۴۶ ، ۴۵ ، ۴۸ ، ۴۷ ، ۱۱ ،۳۵، ۳۸ بدست می آورند

تعریف مفهومی بیش حمایت گری

پیش حمایت گری مادر از ترس نسبت به این که کودک از جانب همسالان پذیرفته نشود، نگرانی پیرامون سلامتی، ترس از علت نگرانی افراطی والد نسبت به آنچه کودک قصد انجام دادن آن را دارد و نگرانی در سلامت روانی کودک ناشی می شود (راس، ۱۳۸۸). فرزندپروری پیش حمایت گر به جای انتقال احساس ایمنی به کودک، باور آسیب پذیر بودن و نیاز به حفاظت شدن و حالت هشدار و در نهایت ارزیابی های شناختی سوگیرانه را در کودک ایجاد می کند (کاشانی،وزیری، ۱۳۸۶).

تعریف عملیاتی

منظور نمره ای است که مادران از آزمون خرده مقیاس حمایت بیش از حد (OP) در آیتم های ۳۱، ۵، ۹ ، ۶، ۱۲، ۲۵، ۲۲ ، ۱۶ ، ۳۳، ۲۸ ، ۲۶ بدست می آورند.

سبک سهل گیر مادر که معرف سطوح بالایی از پاسخ گویی، گرمی، پذیرش، فرزند محوری، حمایت گری افراطی سطوح پایین مشارکت، نظارت و کنترل است چنین والدی در خصوص انظباط کودک از نگرش هایی متعارض برخوردار است. در عین حالی که به ظاهر نسبت به کودکان خود حساس هستند، اما توقع چندانی از آنها ندارند. فقدان خواسته های معقول همراه با خودداری از ارائه دلیل و درگیری در گفتگو با کودک، همواره از ویژگی های این نوع سبک فرزندپروری است (استافورد، په پر، ۱۳۷۷). تعریف عملیاتی منظور نمره ای است که مادران از آزمون خرده مقیاس سهل گیری بیش از حد (Ol) در آیتم های۱۸۰۱۵ ، ۱۴۱۷ ، ۲۴، ۱۹ ،۳۹ ، ۳۷ ، ۳۶ ، ۳۴ ، ۳۱ ، ۲۹ بدست می آورند.

تعریف مفهومی طرد

سبک طرد کنندگی مدر نشان می دهد که او از کودکش بیزار است با او را دوست نداشته است. ابراز طرد شامل بیزاری ، خصومت ، خشونت، پیش واکنشی و تحریک پذیری و ارتباط همراه با احساسات منفی همچون عیب جوبی، تمسخر و عدم تصویب کودک است و اغلب با عنوان خصومت و طرد والدینی شناخته می شود. این واکنش ممکن است در نتیجه درخواست کودک برای کمک و توجه ابراز نمود و با بدون انجام هرگونه رفتاری از جانب کودک و الدین آغازگرش باشند (راس، ۱۳۸۸). تعریف عملیاتی منظور نمره ای است که مادران از آزمون خرده مقیاس طرد (R) در آیتم های ۲، ۴، ۸، ۱۷، ۱۳ ، ۱۰ ، ۲۰، ۲۷، ۲۳ ، ۲۱ ، ۳۲،۳۰ بدست می آورند.

تعریف مفهومی اختلال های اضطرابی کودکان

اختلال های اضطرابی مجموعه ای از اختلال ها را پوشش می دهند که اضطراب یکی از نشانه های اصلی آنهاست. وجه مشترک این اختلال هارت روانی و به خصوص حالت اضطرابی است که به صورت محض با همراه با نشانه های دیگر، متجلی می شود (دادستان، ۱۳۸۹). کودکان مبتلا به اختلالات اضطرابی ناراحتی بسیار شدید و پایداری را تجربه کرده و این اضطراب عملکرد روزمره آنها را به طرز قابل ملاحظه ای مختل می نماید. این کودکان اغلب تحت عنوان کودکان نگران توصیف می شوند، ولی اغلب با شکایت های جسمی مانند سردرد شکم درد، بی قراری، خستگی، مشکلات خواب الرزش، تنفس سریع ،تحریک پذیری و ضعف در تمرکز با حافظه، شناخته می شوند. حالت روانی که با خجالت ، دوری گزینی اجتماعی، کمبود اعتماد به نفس ،ملال و افزایش حساسیت به سرزنش با طرد شدن همراه است (مونتگمری ،مونسن، ۱۳۸۶).

تعریف عملیاتی

منظور نمره ای است که کودکان از آزمون اختلالات مرتبط با اضطراب کودکان (SCARED) بیماهر (۱۹۹۹)، نسخه والدین بدست می آورند. این اختلالات شامل چند زبر اختلال اضطراب تعمیم بافته ، جدایی، اجتماعی ، مدرسه هراسی و اختلال هراس جسمانی شکل می باشند.

تعریف مفهومی اضطراب تعمیم یافته

اختلال اضطراب تعمیم بافته: عبارت است از اضطراب با نگرانی عمومی با غیر واقع بینانه کودکان بیش از حد مضطرب، درباره ی امور درسی و آینده بسیار نگران و معمولا عصبی و پریشان هستند. این کودکان سخت محتاج آرامش خاطر و قوت قلب هستند. علاوه بر این، از انواع ناراحتی های جسمانی شکایت دارند و نسبت به خودشان بیش از حد حساس و موشکاف هستند (هر برت،۱۳۸۴).

تعریف عملیاتی

منظور نمره ای است که کودک از خرده مقیاس اضطراب تعمیم یافته، آزمون (SCARED نسخه ی والدین در آیتم های ۵، ۷   ، ۱۴، ۲۱، ۲۳، ۳۲، ۳۵، ۳۷  بدست می آورند .

تعریف مفهمومی اختلال اضطراب جدایی کودکان مبتلا به اختلال اضطراب جدایی (SAD) نسبت به جدایی از والدین با دور از خانه، اضطراب مفرطناتوان توان کننده و نامتناسب با سن خود نشان می دهند. اینگونه ترس ها ممکن است در کودکان_

اند، کشته شده است یا والدین او مرده اند (مش، وولف، ۱۳۸۹). کودکان و به خصوص پسرانی که به اختلال اضطراب جزایی مبتلا هستند، ممکن است نیاز مفرط خود را به مادر یا تمایل به بودن با او را انکار کنند، اما رفتارشان نشان دهنده اضطراب جدایی است، بدین معنا که نتوانی با اکراه خود را از ترک منزل یا والدین نشان می دهند و فقط در موقعیت هایی که مستلزم جدایی نیستند، احساس راحتی می کنند (۱۹۹۴DSM IV نقل از دادستان، ۱۳۸۹) تعریف عملیاتی منظور نمره ای است که کودک از خرده مقیاس اضطراب جدایی والدین آزمون SCARED در آیتم های ۴، ۱۴ ، ۱۳۸۸ ، ۲۰، ۲۵، ۲۹، ۳۱ بدست می آورند.

تعریف مفهومی اختلال اضطراب اجتماعی

اضطراب اجتماعی ترس در حد افراطی و غیر منطقی است که کودکان از قرار گرفتن در موقعیت ها و عملکرد های اجتماعی و هنگام روبه رو شدن با افراد بیگانه با هنگام مورد ارزیابی قرار گرفتن توسط دیگران دچار آن می شوند. در این حالت، فرد از مورد تمسخر واقع شدن و شرمندگی ناشی از سر زدن عملی از سوی او در جمع می ترسد (اتکینسون، هورن بی، ۱۳۸۸).

تعریف عملیاتی

منظور نمره ای است که کودک از خرده مقیاس اضطراب اجتماعی، آزمون SCARED نسخه ی والدین در آیتم های ۱۰، ۳ ، ۳۲ ،۲۶، ، ۳۹، ۴۰، ۴۱ بدست می آورد

تعریف مفهومی مدرسه هراسی

وقتی کودک به دلایل غیر منطقی از مدرسه رفتن امتناع می کند و در مقابل فشار و اجبار والدین با بروز واکنش های شدید اضطرابی یا وحشت زدگی از خود مقاومت نشان می دهد می توان از مدرسه هراسی سخن گفت (جانسن ، ۱۹۷۲ به نقل از داستان ، ۱۳۸۹). هراس از مدرسه کودک، تجاربی از قبیل اضطراب زیاد در موقعیت مدرسه است که دانش آموز از حاضر شدن در مدرسه اجتناب می کند و شکایت های بدنی اغلب بروز پیدا می کند و کودک ممکن است بهم خوردن سیستم معده ای روده ای، سرگیجه و با سردرد را در صبح قبل از مدرسه و هنگامی که در مدرسه است گزارش کند (هیوز “،۱۳۸۷).

تعریف عملیاتی

منظور نمره ای است که کودک از خرده مقیاس مدرسه هراسی، آزمون SCARED نسخه ی والدین در آیتم های ۳۶، ۱۷ ، ۱۱ ، ۲ بدست می آورد.

تعریف مفهومی اختلال هراس جسمانی شکل

دلمشغولی های نابهنجاری که با زیبایی بدن مرتبط اند و ناشی از اضطرابی است که با شکل شناسی مجموعه یا بخشی از بدن در ارتباط است. این دلمشغولی های مرتبط با هراس جسمانی شکل می توانند بر همه ی بخش های بدن متمرکز شوند. گاهی موضوع اصلی نگرانی ها را اندام (وزن، قد و گاهی یک بخش خاص بدن (پا، دست) و بخصوص چهره تشکیل می دهد (دادستان، ۱۳۸۹). تعریف عملیاتی منظور نمره ای است که کودک از خرده مقیاس هراس جسمانی شکل، آزمون SCARED نسخه ی والدین در آیتم های ۱، ۶، ۱۲ ۱۵، ۱۸ ،۱۹، ۲۲، ۲۴، ۲۷، ۳۸،۳۴،۳۰ بدست می آورند.

بخش نظری پژوهش

بررسی های اخیر نشان داده اند که اختلال های اضطرابی دارای بیشترین فراوانی در سطح کل جمعیت هستند. اگرچه اضطراب در وهله اول، بخصوص در قالب اضطراب بزرگسالی، پدیده ای رایج، شناخته شده و فراگیر به نظر می آید، اما بررسی گام به گام آن از حد کودک شیر خوار و در طول مراحل کودکی و نوجوانی ، نشان دهنده ی اهمیت و وسعت این اختلال و تنوع شکل گیری و گوناگونی نشانه های آن است. تا جایی که برای پاره ای از مولفان، رفتارهای مرضی را می توان به منزله ی انواع راه حل هایی دانست که کودک در مقابل اضطراب اتخاذ می کند” (آژوریا گرا، ۱۹۸۲ نقل از دادستان، ۱۳۸۹)

اختلالات اضطرابی جزء شایع ترین اختلالات در کودکی و نوجوانی محسوب می شوند و بیش از ده درصد این گروه سنی در مقطعی از رشد دچار این اختلالات می شوند (سادوک، سادوک، ۱۳۸۸). این اختلالات با تجربه ی انگیختگی فیزیولوژیکی، نگرانی با احساس وحشت، گوش به زنگی، اجتناب وگاهی ترس با فوبی خاص، مشخص می شود (هالجین ، و یتبورن، ۱۳۸۳). اکثر اختلالات اضطرابی از دوران کودکی با نوجوانی شروع می شوند و طبق IV- TR – DSM شامل اختلال اضطراب تعمیم بافته، اضطراب جدایی، هراس اجتماعی و سایر هراس ها همچون مدرسه هراسی و هراس جسمانی شکل است و برای اینکه این اختلالات واجد ملاک های تشخیصی باشد باید با سه علامت از علایم زیر به مدت حداقل چهار هفته تظاهر کند:

* نگرانی مفرط و مداوم در مورد از دست دادن یا آسیب دیدن احتمالی افراد مورد دلبستگی عمده

* نگرانی مفرط و مداوم در مورد اینکه رویدادی نامطلوب موجب جدایی فرد از شخص مورد دلبستگی عمده شود .

* بی میلی یا امتناع مداوم از رفتن به مدرسه با جای دیگر به دلیل ترس از جدایی

* بی میلی یا ترس مداوم و شدید از تنها ماندن پا ماندن در خانه بدون اشخاص مورد دلبستگی عمده یا حضور در سایر محیط ها بدون افراد بزرگسال مهم زندگی کودک .

* بی میلی با امتناع از خوابیدن در مکانی دور از فرد مورد دلبستگی عمده پا خوابیدن دور از خانه

*کابوس های تکراری با مضمون جدایی.

* شکایت مکرر از علایم جسمی از جمله سردرد و دل درد هنگامی که انتظار جدایی از فرد مورد

*دلبستگی عمده وجود دارد و ناراحتی مفرط عود کننده هنگام جنایی با انتظار جدایی از خانه با اشخاص مورد دلبستگی (سادوک،سائوک، ۱۳۸۸).

اختلال اضطراب تعمیم یافته

مشاهدات بالینی گویای این نکته اند که معمولا اضطراب تعمیم یافته به تنهایی در کودکان سیزده ساله و بزرگتر دیده می شود، در حالی که قبل از سیزده سالگی، این اختلال همزمان با اضطراب جدایی وجود دارد و می تواند تا بزرگسالی به صورت یکی از اختلال های اضطرابی، مانند اضطراب تعمیم یافته با هراس اجتماعی پا برجا بماند (DSM – IV ،۱۹۹۴). این اختلال براساس وجود اضطراب مفرط و نگرانی مشخص می شود. کودکی که دچار چنین اضطرابی است، پیوسته در مورد رویدادهای آینده مانند امتحانات ، خطر مجروح شدن و با مشارکت در فعالیت های گروهی نگران است و حتی درباره ی درست با نادرست بودن رفتار های گذشته اش نیز از خود سوال کند. این اضطراب موجب می شود تا کودک رفت زیادی را به طرح پرسش هایی درباره ی زبان ها و خطرهای احتمالی اختصاص می دهد و درباره ی توانایی هایش در قلمرو های متفاوت، به خصوص در مورد چگونگی قضاوت دیگران در مورد نتایج کارش، به شدت نگران باشد. نوع نگرانی های این کودکان معمولا فراتر از سطوح تحول أنهاست و به همین دلیل ازون رشد بافته به نظر می رسند. کمال جویی که با تردیدهای وسواس أمیز نسبت به خود همراه است و در آنها دیده می شود دادستان، ۱۳۸۹).این نگرانی ها از یک عامل با محیط بخصوص تاشی نمی شود، و در نتیجه فشار روانی ویژه ای هم ایجاد نشده است. به نظر می آید کودکان دارای این اختلال نسبت به شایستگی ها و عملکرد خویش فوق العاده نگران هستند و رفتارهای نورائیکی همچون ناخن جویدن، اختلال های مربوط به خواب و ناراحتی های جسمی مانند درد معده دارند. این کودکان بیش از دهمتوا کمال گرا و نسبت به خودشان تا مطمئن هستند و به دلیل ناخشنودی مفرط از عملکرد کمتر از حد کمال خودتمایل به دوباره کاری کارها دارند و خواهان تائید و اطمینان بخشی هستند (کاشانی،وزیری ۱۳۸۶).