مریم رضائیان هستم، فارغ التحصیل روانشناسی عمومی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات شاهرود در سال ۱۳۹۵، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “رابطه تعارض زناشویی و طرحواره های هیجانی با تنظیم هیجانی در زوجین متقاضی طلاق” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد علوم و تحقیقات شاهرود

دانشکده علوم انسانی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی عمومی

عنوان:

رابطه تعارض زناشویی و طرحواره های هیجانی با تنظیم هیجانی در زوجین متقاضی طلاق

استاد راهنما:

دکتر پرویز شریفی درآمدی

نگارنده:

مریم رضائیان

بهار ۱۳۹۵

فهرست مطالب

عنوان

چکیده

فصل اول: کلیات پژوهش

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهداف پژوهش

فرضیه های پژوهش

تعاریف

عملیاتی و نظری متغیرها

فصل دوم: ادبیات پژوهش

موضع گیری های نظری در خصوص تنظیم هیجانی

هیجان

تعریف هیجان

ابعاد هیجان

چند نوع هیجان وجود دارد

اجزای هیجان

وظایف هیجان

فیزیولوژی هیجان

آثار هیجان

هیجان ها چه فایده ای دارند

دیدگاه های مربوط به هیجان

الگوی عملکرد هیجان

هوش هیجانی به عنوان یک الگوی توانای ذهنی

نظریه گلمن به عنوان نظری مختلط از هیجان

نظریه بار – آن در مورد الگوی مختلط هیجان

هیجان خواهی

راه کارهای مقاوم سازی خود

تنظیم و کنترل هیجان ها

تنظیم هیجان و ابعاد سلامت روانشناختی

موضع گیری های نظری در خصوص تعارض زناشویی

تعریف تعارض زناشویی

ماهیت تعارض زناشویی

تعارض در روابط زناشویی

اهمیت تعارض زناشویی

دیدگاه های مختلف در زمینه تعارض زناشویی

دیدگاه روانکاوی به تعارض زناشویی

دیدگاه زوج درمانی رابطه با محبوب به تعارض زناشویی

دیدگاه سیستم های طبیعی (بوئن) به تعارض زناشویی

دیدگاه خانواده درمانی ساختی به تعارض زناشویی

دیدگاه زوج درمانی استراتژیک به تعارض زناشویی

دیدگاه رفتاری به تعارض زناشویی

دیدگاه زوج درمانی متمرکز بر هیجان به تعارض زناشویی

دیدگاه شناختی- رفتاری به تعارض زناشویی

نظریه های مربوط به تفاوت های ادراکی به تعارض زناشویی

الگو های مخرب تعارض

عوامل موثر در بروز تعارض زناشویی

طبقه بندی زوج های متعارض

الگو های تعاملی زوج های متعارض

مراحل رشد تعارض زوجین

تحریف های شناختی در زوجین متعارض

تنظیم هیجانی در زوجین متعارض

طرحواره های هیجانی

ابعاد طرحواره های هیجانی لیهی

مدل لیهی

خود تنظیمی و افسردگی

پردازش اطلاعات هیجانی و طرحواره های هیجانی

بهبود طرحواره

اجتناب طرحواره

درمان طرحواره هیجانی (EST)

فراهیجان

تحقیقات داخلی و خارجی انجام شده در خصوص موضوع

تحقیقات داخلی انجام شده در خصوص موضوع

تحقیقات خارجی انجام شده در خصوص موضوع

فصل سوم: روش اجرای پژوهش

طرح پژوهش

جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونه گیری

روش اجرای پژوهش

ابزار گردآوری داده ها و اعتبار و روایی آن

روش تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

آمار توصیفی

آمار استنباطی

بررسی فرضیات تحقیق

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری

نتیجه گیری نهایی

محدودیت های پژوهش

پیشنهادات پژوهش

پیشنهادات کاربردی

منابع فارسی

منابع انگلیسی

پیوست ها

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه تعارض زناشویی و طرحواره های هیجانی با تنظیم هیجانی در زوجین متقاضی طلاق بود. این پژوهش در چهارچوب پژوهش های توصیفی قرار دارد و از نوع همبستگی است جامعه آماری این پژوهش کلیه زوجین متقاضی طلاق مراجعه کننده به کلینیک های مشاوره شهر شاهرود بود که از این میان به روش در دسترس و داوطلبانه ۵۰ زوج انتخاب شدند که به پرسشنامه های تنظیم هیجانی گروس و جان (۲۰۰۳)، پرسشنامه طرحواره های هیجانی لبهى (LESS) و پرسشنامه تعارض زناشویی (براتی و ثنایی، ۱۳۸۲) پاسخ دادند. به منظور توصیف داده های این پژوهش از شاخص های آمار توصیفی (مانند میانگین و وار بائس) و نیز از شاخص های آمار استنباطی مانند ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شد. داده ها به کمک نرم افزار spss تحلیل شد.نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین تعارض زناشویی با تنظیم هیجانی و پین طرحواره های هیجانی با تنظیم هبجائی رابطه معناداری برقرار است، و نیز بین طرحواره های ناپید، ابراز، طول مدت احساسات قوی، عقلانیت – ضدهبجائی و توافق عمومی با تنظیم هیجانی روابط قوی تری برقرار بود. همچنین نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که تعارض زناشویی و نیز طرحواره های هیجانی (شامل طرحواره های تایید، سرزنش، توافق عمومی، قابل درک بودن و ابراز ) پیش بینی کننده تنظیم هیجانی در بین زوجین متقاضی طلاق است.

واژه های کلیدی: تعارض زناشویی، طرحواره های هیجانی، تنظیم هیجانی، زوجین متقاضی طلاق

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه

نقش خانواده به عنوان کوچک ترین واحد اجتماعی می تواند هم در جنبه مثبت آن یعنی ایجاد کانون آرامش و هم در جنبه منفی اش یعنی ایجاد آسیب اجتماعی بسیار مهم و تاثیر گذار باشد. از جمله وجوه منفی پدید آمده از درون این نهاد اجتماعی، بروز آسیبی تحت عنوان «طلاق» است که آثار مخرب آن در ابعاد اجتماعی فوق العاده زیاد بوده و موجب ایجاد ناهنجاری های اجتماعی بسیاری می گردد. در پیدایش این معضل، عوامل شناخته شده و ناشناخته ای دست به دست هم داده و موجب ناسازگاری، دلزدگی و تعارض زناشویی و انحلال خانواده و بالا رفتن نرخ طلاق در جامعه ایرانی به خصوص در سال های اخیر شده است. این پدیده از طرف متخصصان رشته های مختلف علوم انسانی به گونه های متفاوتی مورد تحلیل و تبیین قرار می گیرد (براتی، ۱۳۸۵).پژوهش های مختلف نشان داده اند که بروز تعارض زناشویی زمینه ساز طلاق می باشد و تعارض زناشویی پیش بینی کننده طلاق در زوجین می باشد (براتی، ۱۳۸۸). از طرفی بسیاری از تعارضات زناشویی، به دلیل تعارضات هیجانی و طرحواره های ناکارآمد بین فردی بوجود می آید که از آن جمله می توان به ناتوانی در تنظیم هیجانات و طرحواره های هیجانی اشاره کرد. طرحواره های هیجانی به طرح و برنامه ها، مفاهیم و استراتژی های بکار گرفته شده در پاسخ به یک هیجان اشاره دارند. طرحواره های شناختی بر روی شتاخت و طرحواره های ارتباطی بر روی روابط و طرحواره های هیجانی بر روی هیجان ها تمرکز می کنند، طرحواره های هیجانی بیشتر به طور خاص به الگوها و مفاهیم و استراتژی های بکار گرفته در پاسخ به یک هیجان اشاره دارند (لیهی، ۲۰۰۸).با توجه به اهمیت هیجانات و مدیریت و تنظیم آنها و نیز نقش طرحواره ها در روابط بین فردی و عدم وجود پژوهشی منسجم در خصوص موضوع، محقق بر آن شد تا به بررسی رابطه بین تعارض زناشویی و طرحواره های هیجانی با تنظیم هیجانی در زوجین متقاضی طلاق بپردازد.

بیان مساله

با توجه به گذار جامعه ما از جامعه سنتی به صنعتی و مدرنیسم، مشکلات خانواده و آسیب های ارتباطی یکی از معضلات مهم در حیطه بهداشت روان خانواده ها است. مراجعات فراوان به مراکز خانواده درمانی و مداخله در بحران و افزایش رفتارهای کمک خواهانه تخصصی نشان از وجود یک معضل جدی در بهداشت روان خانواده است. طلاق برآیند حادترین و جدی ترین مشکلات ارتباطی خانواده است (براتی، ۱۳۸۸). شواهد نشان می دهند که حدود نیمی از ازدواج های امروزی به طلاق می انجامد. بعد از طلاق حدود ۶۵ % زنان و ۷۰٪ مردان احتمالا دوباره ازدواج می کنند و حدود ۵۰% افرادی که برای بار دوم ازدواج کرده اند دوباره طلاق می گیرند (یانگ و لانگ ، ۲۰۰۷). از سوی دیگر، هم اکنون چهل درصد از ارجاعات مراکز بهداشت روان به دلیل تعارض های زناشویی صورت می گیرند (بودنمن ، ۲۰۰۷). تعارض زناشویی هر نوع تنازع پر سر پایگاه ها و منابع قدرت است که در جهت حذف امتیازات دیگری و افزایش امتیازات خود بروز می کند أبراتی، ۱۳۸۸). مونت گومر (۱۹۸۹؛ به نقل از حمام چی ، ۲۰۰۵) تعارض زناشویی را به صورت فرایند تعاملی تعریف می کند که در آن یکی با هر دو همسر در مورد جنبه هایی از رابطه شان احساس ناراحتی می کشند و می کوشند به طریقی آن را حل کنند. با توجه به تعاریف متعدد می توان گفت که “تعارض عبارت است از جدال علتی بین حداقل دو طرف هم وابسته که اهداف را ناهمساز، منابع را کمیاب و مداخله طرف مقابل را برای دستیابی به اهدافشان بی مورد برداشت می کنند (داتیلیو ، ۲۰۱۰).از طرفی بسیاری از تعارضات زناشویی، به دلیل تعارضات هیجانی و طرحواره های ناکارآمد بین فردی بوجود می آید که از آن جمله می توان به ناتوانی در تنظیم هیجانات و طرحواره های هیجانی اشاره کرد. طرحواره های هیجانی ساختارهای روانی هستند که به شخصیت فرد شکل می دهند و بر روی تعامل با دیگران، تجربه هیجانی و تفسیر واکنش های ما تاثیر می گذارند. در طول دوره کودکی طرحواره های هیجانی، مانند یادگیری های کودک برای تعامل و تنظیم هیجانی از طریق تعاملات با مراقبان مهم رشد می یابند. از طریق فعالیت های اولیه مانند بازی و تغذیه کودک شروع به تجربه هیجان ها در محیط و تعامل با دیگران می کند (بیوسی ، ۲۰۰۶). تکرار تعاملات بین فردی از این نوع به کودک کمک می کند یک شخصیت منحصر به فرد هیجانی پدید آورد و زمینه را برای تعامل موثر و امید به برقراری ارتباط بین فردی در آینده فراهم کند. طرحواره های هیجانی مانند دیگر طرحواره های حافله ، بر اساس اطلاعات مشابه فراوان و با تجربیات تکرار شده از گذشته فرد گرفته شده اند. این طرحواره ها توسط عواطف بنیادی مانند تجربیات جسمی، حسی و حرکتی تحت کنترل قرار می گیرند (بیوسی، ۲۰۰۶). درمانگران شناختی معتقدند که طرحواره ها مرکز گسترش و نگهداری اشکال مزمن آسیب روانی شامل اختلالات شخصیت و افسردگی هستند ( پدسکی ، ۲۰۰۳). در یک مفهوم گسترده طرحواره ها مسئول سازمان دهی اطلاعات، فراهم کردن معنا و هدایت رفتار هستند و می توانند به وسیله محتوایشان متمایز کردند (تیم ، ۲۰۱۰). به عنوان مثال طرحواره – های شناختی بر روی شناخت و طرحواره های ارتباطی بر روی روابط و طرحواره های هیجانی بر روی هیجان ها تمرکز می کشند، طرحواره های هیجانی بیشتر به طور خاص به الگو ها و مفاهیم و استراتژی های بکار گرفته در پاسخ به یک هیجان اشاره دارند. بنابراین لبهی بیان می کند. شیوه ای که در آن فرد به هیجان ابراز شده پاسخ می دهد، ادراک هیجان او را شکل می دهد و اطلاعات مورد نیاز برای تعامل پس از آن را فراهم می کنند (لبهی، ۲۰۰۸). هنگامی که این هیجانها در محدوده رابطه درون فردی روی می دهند، طرحواره های هیجانی فرد از هیجان اطلاع می یابند، بنابراین بر روشی که افراد به هیجان درونی خود می پردازند، تاثیر می – گذارد (چاتاو و ویسمن ، ۲۰۰۸). این دیال گاه به بیماران کمک می کند که: ۱- هیجان های خاص را شناسایی شناسایی کنند، ۲- افکاری که با طرحواره های هیجانی همراه هستند را تجربه کنند، ۳- آن چه را که نیاز دارند تشخیص دهند، ۴- راهنمایی هایی در جهت برطرف شدن نیازهایشان دریافت نمایند (لیهی، ۱۳۸۸). الهی مدلی برگرفته از مدل فراشناخت ولز و همکارانش بوجود آورده و طرحواره های هیجانی را به عنوان الگو ها، روش ها و راهبرد هایی که در پاسخ به یک هیجان استفاده می شوند، تعریف کرده است. وقتی احساسی ظاهر می گردد، گام اول توجه به آن احساس است، گام دوم در مدل لبھی اجتناب شناختی و هیجانی از آن احساس است. این اجتناب ممکن است به صورت گسستگی، شراب خواری و مصرف الکل رخ دهد (لیهی، ۲۰۰۸). مقیاس طرحواره های هیجانی لیهی (LESS برای تعیین باورها و نگرش افراد نسبت به احساساتشان ساخته شده است. با این مقیاس درمانگر می تواند طرح واره های هیجانی مراجع را تعیین کند و همچنین درمانگر می تواند نگرش های مراجع را نسبت به احساسات خودش را، با وضوح بیشتری درک کند (یاووز، ۲۰۱۱). گرچه مقیاس طرحواره های هیجانی لیهی برای استفاده درمانگران شناختی در طول درمان ساخته شده است، از آن برای ارزیابی نگرش نسبت به هیجانات در مطالعات مختلف استفاده شده است (سانتوز، ۲۰۰۷). طرحواره های هیجانی دارای ابعادی از انعطاف و ساز گاری تا انعطاف ناپذیری و عدم سازگاری هستند. این مدل از طرحواره های هیجانی ادعا می کند کسانی که طرحواره – های ناسازگار هیجانی را تایید می کنند، بیشتر احتمال دارد، در برابر احساسات خاص مقاومت کنند و در راهبردهای اجتنابی درگیر شوند. همچنین تاکید بر پیامدهای مثبت در غلبه بر اجتناب، پردازش هیجانی و نقش شناخت در تجربه احساس را افزایش می دهد (لیهی، ۲۰۰۸).همان طور که گفته شد، یکی دیگر از عوامل مؤثر بر تعارضات زناشویی زوجین تنظیم و مدبر بث هبجانات است. بر طبق مدل تنظیم هیجان گروس (۲۰۰۴)، تنظیم هیجان شامل همه راهبردهای آگاهانه و غیر آگاهانه می شود که برای افزایش، حفظ و کاهش مؤلفه های هیجانی، رفتاری و شناختی یک پاسخ هیجانی به کار برده می شود. آموزش تنظیم هیجان (گراتز و گاندرسون و ۲۰۰۸) شامل کاهش و کنترل هیجانات منفی منفی و نحوه استفاده مثبت از هیجانات است. تحقیقات نشان داده است که در زوجین مشکلات هیجانی باعث بروز تعارضات فراوان می شود (مک در موت ، تول ، گراتز ، داترز و لی جاز ، ۲۰۱۰) و این امر مشکلات روانی زیادی را به دنبال خواهد داشت (گروس، ۲۰۰۴). تنظیم هیجان یک فرایند محوری برای همه جنبه های عملکرد انسان است و نقش حیاتی در شیوه هایی که افراد با تجارب استرس زا مقابله می کنند و شادی را تجربه می کنند، ایفا می کند (فوسکا، ۲۰۱۰). تنظیم هیجان سازگارانه با عزت نفس و تعاملات اجتماعی مثبت مرتبط است و افزایش در فراوانی تجربه هیجانی مثبت باعث مراقبه مؤثر با موقعیت های استرس زا می شود (گروس، ۲۰۰۴) و حتی رفتارها و فعالیت های مناسب در پاسخ به موقعیت های اجتماعی را بالا می برد ( گارنفسکی و کرایج ، ۲۰۱۰). تحقیقات نشان داده است که راهبردهای تنظیم هیجان با پریشانی روان شناختی مرتبط بوده، سازگاری بعدی را پیش بینی می نماید و تمرکز بر مهارت های تنظیم هیجان می تواند در پیش بینی و درمان عاطفه مرتبط با مشکلات سلامت روان مؤثر واقع شود (برکینگ ، ارث ، وو پر من ، میر و کاسپر ، ۲۰۰۹). با توجه به مطالب فوق و حساسیت موضوع و اثرات تأثیر هیجانات بر تعارضات بین فردی و نیاز به بررسی متغیرهای مرتبط و نیز عدم وجود پژوهشی منسجم در این زمینه، محقق بر آن شد تا به سؤال زیر پاسخ دهد: آیا بین تعارض زناشویی و طرحواره های هیجانی با تنظیم هیجانی در زوجین متقاضی طلاق رابطه وجود دارد؟

اهمیت و ضرورت پژوهش

با مطالعه روند رو به افزایش طلاق در دهه اخیر و با توجه به آمار رسمی در ایران که نشان می دهد ایران جزء کشورهای مستعد از نظر میزان طلاق معرفی شده است و در چندین سال اخیر رشد صعودی قابل توجهی داشته که در جدول شماره (۱-۱) مشاهاده می کنید:به گزارش معاونت سازمان آسیب های اجتماعی در سال ۹۰ در ازای هر ۵/۶ ازدواج یک طلاق به ثبت رسیده اما در سال ۹۱ در ازای هر ۲ / ۵ ازدواج یک طلاق به ثبت رسیده بود؛ بنابراین این موضوع خیلی نگران کننده است و نشان می دهد که ثبات خانوادگی دچار مشکل جدی شده است (زارعی محود آبادی، احمدی، فاتحی زاده، بهرامی و اعتمادی، ۱۳۹۱). رشد چشمگیر طلاق در سال های اخیر خود نشان بارزی از وجود تعارض زناشویی را در بین زوج ها آشکار می کند که طبق تعریف، تعارض زناشویی عبارت است از جدال علنی بین دو نفر هم وابسته که اهداف را ناهمساز، منابع را کمیاب و مداخله طرف مقابل را برای دستیابی به اهدافشان بی مورد برداشت می کنند و از آنجا که تعارض بین زوج ها، دارای پیامدهای عمیق و مخرب فردی، اجتماعی، اقتصادی، والدینی و حقوقی وسیعی است (داتیلیو، ۲۰۱۰)، ضرورت این پژوهش بیشتر روشن می شود.اهمیت این پژوهش با فراهم نمودن دانش در زمینه مشکلات زناشویی و مسائل خانوادگی روشن می شود که این خود منجر به اثرات مثبت بر کاربرد نظریه های زوج درمانی در بهبود مشکلات و تعارضات زناشو بی در زوج های مراجعه کننده به دادگاهها، مراکز تخصصی مشاوره خانواده، هسته های مشاوره آموزش و پرورش، بهزیستی ها، مراکز پیشگیری طلائی، فرهنگسراهای خانواده کمک می کند و چنانچه فرضیه های این تحقیق تأیید شوند، به تعمیم و تأیید یافته های پژوهشی قبلی در این زمینه در داخل و خارج از کشور کمک می نمایند و به آن ها اعتبار بیرونی بیشتری خواهد بخشید که این خود در خور توجه می باشد. همچنین یافته – های این پژوهش و پژوهش هایی از این دست بعضی از مسایل مهم (تعارض و طلاف”) جامعه ما را روشن خواهند نمود و زمینه را برای دقت نظر و توجه بیشتر بر کاربرد نقش مشاوره خانواده در حل تعارض های زوج در ایران بر می انگیز اند. با توجه به این واقعیت ها و نتایج پژوهش هایی از این قبیل و تبیین و تفسیر …