معصومه حمزه هستم، فارغ التحصیل روانشناسی کودکان استثنایی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در سال ۱۳۹۱، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “تأثیر تقویت مهارت های حرکتی بر رشد زبان کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:
دانشگاه آزاد اسلامی
واحد تهران مرکزی
دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی، گروه روانشناسی
پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)
گرایش: روانشناسی کودکان استثنایی
عنوان: تأثیر تقویت مهارت های حرکتی بر رشد زبان کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر
استاد راهنما:
دکتر فرناز کشاورزی ارشدی
استاد مشاور:
دکتر حسین محققی
دانشجو:
معصومه حمزه
زمستان ۱۳۹۱
فهرست مطالب
عنوان
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه
بیان مسئله
اهمیت و ضرورت پژوهش
هدف های پژوهش
فرضیه های پژوهش
متغیرهای پژوهش
تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
رشد زبان از تولد تا ۸ سالگی
نظریه های یادگیری و رشد زبان کودک
نظریه یادگیری شناختی زبان
نظریه یاد گیری پردازشی تعاملی زبان
ساخت و کار درون داد زبانی و یادگیری زبان مادری
سایر متخصصان
کلینیک مشاوره نوید کلینیک مشاوره نوید شیراز (مرکز مشاوره شیراز) تحت نظارت سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور و با همکاری تعدادی از روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان فعالیت خود را آغاز کرده است. "درمان های نوین روانشناسی در شیراز" مدیریت کلینیک نوید شیراز قابل ذکر می باشد که مدیریت این کلینیک را آقای…
دکتر یاسر دادخواه دکتر یاسر دادخواه مشاور و مدرس دانشگاه، مدرس کارگاه های مشاوره ای فردی و گروهی، مدرس دوره های زوج درمانی و خانواده درمانی شناختی، مشاوره و استعدادیابی تحصیلی و شغلی و مدرس کشوری نرم افزارهای نوروسایکولوژیک می باشد. سوابق علمی دکتر دادخواه دکترای علوم اعصاب شناختی از پژوهشکده علوم شناختی (IRICSS (Institute for Cognitive Science Studies…
کلینیک روانشناسی و مرکز مشاوره خانواده ستاره زندگی تهران مرکز مشاوره و کلینیک روانشناسی ستاره زندگی با فراهم کردن فضایی استاندارد به صورتی طراحی شده است که تمامی خدمات مشاوره فردی، گروه درمانی، برگزاری کارگاه روانشناسی، خانواده درمانی و اتاق بازی برای مشاوران فراهم است. اتاقی مخصوص برای خانواده درمانی برای مشاوره خانواده، مشاوره ازدواج، مشاوره خیانت، مشاوره طلاق…
دکتر فردوس قماشچی زمینه فعالیت فردوس قماشچی: - مشاوره ازدواج - مشاوره فردی - روان درمانی - مشاوره خانواده خدمات مطب خدمات روانشناختی:- زوج درمانی- خانواده درمانی- گروه درمانی- تغییر و اصلاح رفتارهای نابهنجار سلامت و بهداشت روان- کودکان و نوجوانان (درمان بیش فعالی، ناسازگاری، شب ادراری، لکنت زبان، بحران بلوغ، بحران هویت)-…
دکتر پروانه قلی پور دکتر پروانه قلی پور من دکتر پروانه قلی پور هستم و به صورت تخصصی در زمینه های خانواده درمانی، ازدواج و مشاوره فردی جهت درمان اختلالات بالینی فعالیت دارم. پروانه سازمان نظام روانشناسی و جزء مشاوران برتر کلینیک ستاره ایرانیان با بیش از 15 سال سابقه می باشم. آدرس و…
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر تقویت مهارت های حرکتی بر رشد زبان دانش آموزان کم توان ذهنی دختر انجام شده نمونه آماری دانش آموزان دختر کم توان ۸ تا ۱۲ سال مشغول به تحصیل در سال تحصیلی ۱۳۹۲ – ۱۳۹۱ شهر همدان بودند. آزمودنی ها به روش تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای سنجش رشد زبان از آزمون رشد زبان و برای انجام تقویت مهارت های حرکتی از پروتکل تقویت مهارت های حرکتی محقق ساخته استفاده شد. از آزمودنی ها پیش آزمون رشد زبان گرفته شد و بعد از ۱۰ جلسه تمرین و تقویت مهارت های حرکتی ، پس آزمون گرفته شد. برای آزمون معناداری تفاوت مشاهده شده بین زبان آوایی، نحوی و معنایی دو گروه آزمایش و کنترل در پس آزمون و کنترل اثر نمره های پیش آزمون از تحلیل کوواریانس استفاده شد و نمرات هر دو گروه با هم در هر سه حیطه رشد آوایی ارشد نحوی و رشد معنایی زبان بررسی شد. مقایسه و تجزیه و تحلیل داده های دو گروه آزمودنی ها نشان داد تقویت مهارت های حرکتی بر رشد زبان کودک در سه حیطه رشاد آوایی، رشد تحوی و رشد معنایی تاثیر مثبت و معنا دار در سطح ۰۵/• دارد.
کلید واژه ها: مهارت های حرکتی، رشد زبان دانش آموزان کم توان ذهنی آموزش پذیر
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه
ارشد حرکتی کودک همزمان با رشد جسمانی و فیزیولوژیکی، همچنین بر اساس چگونگی تعامل وی با اطرافیان که به میدان تحولی کودک نظم، جهت و انسجام می دهد، متحول میشود. کودکان آموزند گانی پر جنب و جوش و فعال هستند لذا حرکت، شرایطی را برای کودک فراهم می سازد که بر اساس آن می تواند به اکتشاف دنیای پیرامونش بپردازد. جنسن (۲۰۰۲) معتقد است که فرد میتواند مجموع توانایی های مغزی خود را به یاری حرکت مورد بهره برداری قرار دهد با توانمندی ها را به شکوفایی برساند، رشد حرکتی و شرکت فعال کودک در بازی های گوناگون حرکتی اساس رشد عاطفی – اجتماعی، روانی – حرکتی و شناختی او را تشکیل می دهد (رخشان ، ۱۳۷۱).اولین یادگیری فرد، یادگیری حرکتی است یعنی واکنش های عضلانی و حرکتی در خلال رفتار و حرکت ، در کنش متفائل با جهان است و دست به تجربیات درباره آن می زند. کنترل ارادی فعالیتهای حرکتی ارتباط مستقیمی با رسن دارد و الگوهای حرکتی بسیار هماهنگ که برای جابجایی ضروری است از الگوهای بازتابی تارس شکل می گیرند ( بیابانگرد، ۱۳۷۱).بر طبق نظر دانشمندان معتقد به نظریه تکامل ، بسیاری از بازتاب هایی که در نوزادان یافت می شود نظیر تنفس ، خمیازه کشیدن ، سرفه کردن، عطسه کردن بازتاب گونه و مکیدن برای ادامه حیات ضروری اند. نوزادان در انجام بازتابهای اولیه اراده ای ندارند و در آنها حرکت تحت تاثیر سطوح ساقه مغز و نخاع در دستگاه عصبی قرار دارد. هنگامی که کودک کنترل بیشتری بر اعضا خود پیدا می کند ، مغز میانی و قشر مخ جایگزین مراکز قبلی می شوند . در این حالت کودک دیگر از صورت یک موجود کاملا زمین گیر به موجودی تبدیل می شود که قادر است خود را به یک وضعیت قائم تغییر شکل دهد (علیزاده، ۱۳۸۵).گفتار به عنوان یک پدیده حرکتی ، مستلزم توانایی در انجام حرکات تکرار شونده و سریع اندامهای گویایی است و نیازمند مهارتهای حرکتی بی نهایت ظریف و دقیق است . بسیاری از صاحب نظران معتقدند بین توانایی حرکتی کلی و مهارت در پدیده تولید گفتار ارتباط وجود دارد . سامر ( ۱۹۷۶ ) در تحقیقی به این نتیجه رسید که بین مهارتهای حرکتی و اختلال در تولید گفتار، ارتباط وجود دارد . ( به نقل از دولتشاهی و ملیحی ذاکرینی ، ۱۳۸۴).
بیان مساله
کودک از زمان تولد ، توسعه مهارتهای حرکتی خود را با حرکات بازتابی آغاز می کند . این رفتارها به تدریج در سطح هوشیاری کودک قرار می گیرند و کنترل شده و ارادی انجام می شوند. دسترسی ها ، سینه خیز رفتن، چهار دست و پا رفتن ، راه رفتن ، پرتاب کردن و غیره از جمله این مهارتها است . و مهم این است که دست یابی به هر یک از این مهارت ها همراه با رشد سابر توانایی های شناختی، ادراکی، حسی و گفتاری کودک می باشد. الگوی رشد کودک طبیعی نشان می دهد که در همه ی جنبه های شناختی، ادراکی، حسی حرکتی، یادگیری و روندی رو به بالا مشاهده می شود ( سیف نراقی ، ۱۳۸۷)پیاژه اعتقاد دارد کودک قبل از زبان باز کردن دارای هوش حسی – حرکتی می باشد که بایستی این هوش در زمینه های مختلف بروز نمایند. کتاب زبان تا زمانی که شماری از توانایی های شناختی مهم از جمله مفهوم پایداری شیء بروز نکرده است، شروع نمی شود ، به بیانی هوش حسی – حرکتی کودک باید قبل از زبان باز کردن بروز کند. وی اعتقاد دارد که اولین گفته های کودک شامل مواردی است که قادر به درک آنهاست . کودک درباره چیزهایی که برایش جالب است و توجهش را جلب می کند و همچنین درباره مسائلی که از دیگران، اشیاء، پدیده ها و روابط می دائد، حرف می زند. بنابر این رشد زبانی عبارت از این است که کودک بیاموزد که چگونه آنچه را می داند بر زبان آورد . معانی ابراز شده در اولین جمله های تلگراقی کودک و قواعدی که برای ترکیب کلمات بکار می برد باید بر حسب دانش کودک از اشیای واقعی محیط زندگی اش تبیین شود (همان منبع ).ارتباط از طریق گفتار به برنامه ریزی و هماهنگی حرکتی پیچیده ای نیاز دارد که بروز آن نیازمند برنامه ریزی توسط سطوح عالی دستگاه عصبی ( قشر مخ ) و اجرای ظریف و ماهرانه توسط عضلات مربوط به دستگاه گفتار می باشد. از این رو تولید گفتار مستلزم سلامت دستگاه عصبی مرکزی و محیطی است. کودکان مبتلا به اختلالات خاص زبانی، در یکپارچه سازی و تغییر سریع آواها دچار مشکل می شوند. همچنین این کودکان دچار اختلال در پردازش حسی اطلاعات هستند که به سرعت تغییر می کند ( دولتشاهی و ملیحی ذاکرینی، ۱۳۸۶).همچنین با توجه به نقشی که دستگاه عصبی به ویژه عقده های قاعده ای در مهارتهای حرکتی ایفا می نمایند و با توجه به شواهد موجود که حاکی از اختلال در دستگاه عصبی و عقده های قاعده ای است می توان انتظار داشت که مهارتهای حرکتی ظریف و درست در کودکان دچار مشکل گفتار و زبان تاثیر قابل ملاحظه ای در میزان این مشکل داشته باشد (احمدوند ، ۱۳۷۵).از مدتها پیش نقص و نارسایی در مهارتهای حرکتی مورد توجه بسیاری از پژوهشگران بوده است، گادجو و گیلبرگ (۱۹۹۸) هم پوشی بین مشکلات توجه و مشکلات حرکتی را مورد بررسی قرار داده و آن را تحت “نقص در توجه، کنترل حرکتی و ادراک” مطرح نمودند. پیک، پیچر و هبی (۱۹۹۹) نیز به بررسی هماهنگی حرکتی در کودکان با اختلال نقص توجه / بیش فعالی پرداختند. آنها دریافتند این کودکان مشکلاتی در هماهنگی حرکتی نشان می دهند. همچنین در این پژوهش نشان داده شد که بین عدم توجه و مشکلات حرکتی ارتباط قوی وجود دارد و سطوح بالاتر عدم توجه _پیش بینی کننده مشکلات حادتر در هماهنگی حرکتی است. پژوهش دیویی و همکاران (۲۰۰۰) نشان داد که کودکان با ناتوانی های یادگیری و مبتلا به نارساخوانی مشکلات حادتری در هماهنگی حرکتی دارند. چابکس و همکاران (۲۰۰۷) پژوهشی در زمینه نارسایی حرکتی کودکان مبتلا به اختلال در خواندن انجام دادند. هدف از این پژوهش تعیین فراوانی نارسایی حرکتی در کودکان با اختلال در خواندن بود. نتایج به دست آمده از این پژوهش مبین رابطه معنادار بین نقص در توجه و نارسایی های حرکتی بود. هیل (۱۹۹۸) با انجام پژوهشی دریافت کودکان با مشکلات زیانی به طور معناداری در تکالیف حرکتی مشکل دارند.تحقیقات گذشته نشان دادند که کودکان با مشکلات حرکتی مشکلات بسیاری در زبان، خواندن، ریاضی و مهارتهای ادراک دیداری نشان می دهند. کادو و گیلبرگ (۱۹۹۹) دریافتند اختلال هماهنگی رشدی ارتباط قوی با اختلال بیش فعالی دارد، به طوری که تقریبا نیمی از کودکان با اختلال هماهنگی رشد بیش فعالی دارند، آنها همچنین گزارش کردند بین مشکلات حرکتی و مشکلات در ادراک خواندن در ده سالگی ارتباط قوی وجود دارد. برخی از محققان عقیده دارند ارتباط نقایص حرکتی با نقایص خواندن ممکن است بین زمینه ارثی این اختلالات باشد. نتایج دو مطالعه خانوادگی از این عقیده حمایت می کند که ارتباط بسیار قوی بین ناتوانی های خواندن و مشکلات حرکتی وجود دارد( احمدوند ، ۱۳۷۵).از آنجایی که کودک کم توان ذهنی معمولا فردی کنند، با دامنه فعالیت های حرکتی کم می باشد و حتی تعداد قابل توجهی از این کودکان دارای مشکل جسمی – حرکتی می باشند همچنین رشد حرکتی آنها با تاخیر روبروست لذا قابل پیش بینی است که کودک کم توان ذهنی در سایر توانایی ها مانند ادراک و گفتار نیز با تاخیر و مشکلات جدی روبرو شود، از طرفی سالها تجربه ی کاری پژوهشگر در زمینه ی ورزش کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر، پژوهشگر را با این .اقعیت روبرو کرده است که اغلب کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر که در فعالیت های ورزشی کندتر و بی تحرک تر از سایر هم سالان همنوع خود بوده اند در تکلم، گفتار و حتی شنیدن نیز دچار مشکل بیشتری نسبت به سایر همنوعان خود بوده اند لذا پژوهشگر به چگونگی ارتباط بین حرکت و گفتار علاقمند شده و همواره در پی این سوال بوده است که آیا می توان با دخالت زودهنگام در حرکت کودک کم توان ذهنی بر روند رشد گفتار کودک تاثیر داشت و چنانچه این سوال پاسخ مثبت به همراه داشته باشد ، چگونه و از چه راههایی می توان کمک و دخالت بهنگام را برای این کودکان شروع نمود تا در سنین بالاتر والدین این کودکان کم توان با مساله ی از دست رفتن وقت و زمان مناسب برای ایجاد تغییر و پیشگیری و درمان روبرو نشوند. اهمیت این موضوع برای کودک کم توان ذهنی آموزش پذیر به نسبت سایر گروه های کم توان ذهنی به این لحاظ است که این گروه علاوه بر افراد خانواده در تعامل با سایر افراد جامعه مانند مربی، معلم، همکلاسی و قرار می گیرند و داشتن مشکل گفتاری ممکن است موجب عدم ارتباط صحیح آنها با سایرین شود اما برای مثال کودک کم توان ذهنی تربیت پذیر با هر نوع گفتار به لحاظ محدودیت دامنه ی ارتباطی نهایتا نوعی از ارتباط را با والدین خود که معمولا تنها افراد در برخورد و محاوره کی با آنهاست را برقرار خواهد کرد. بر همین اساس در این مطالعه پژوهشگر بر آن است تا ببیند “آیا می توان با تقویت مهارت های حرکتی بر رشد و تحول زبان کودکان کم توان ذهنی آموزش پذیر تاثیر مثبت گذاشت و آن را بهبود بخشید ؟در دنیای امروز که عصر تکنولوژی و رقابت است و حتی در گذر زمان، انسانهای عادی نیز از همدیگر سبقت گرفته و برای اهداف محدود همدیگر را پشت سر می گذارند، بدون شک ، افرادی که دچار معلولیت باشند، خودبخود کنار گذاشته خواهند شد. به این منظور، برای این که افراد در گذر زمان کمتر نادیده گرفته شوند، نیاز دارند تا چنانچه نقایصی دارند، این نقایص تا آنجا که امکان دارد کم رنگتر شود. انسان دارای ویژگی های متعددی است از جمله ویژگی های شناختی ، حسی – حرکتی ، روانی – عاطفی و طبیعی است که نقص در هر حیطه باعث خواهد شد که در سازگاری خود با محیط دچار مشکل شود. یکی از این حیطه ها که بسیار مهم بوده و در سازگاری فرد با محبط موثر است، حبطه حسی حرکتی است. بدین منظور تقویت مهارت های حسی – حرکتی لازم است رحمانی نیا، ۱۳۸۲).ریزن و آرونز (۱۹۵۹، نقل از شفیعی در آمدی، ۱۳۸۰) بر اهمیت حرکت در رشد و پالایش توانائی های ادراکی، گفتاری، دیداری و سازگاری آنها با ماهیچه ها و همچنین دستگاه عصبی کودک تاکید نمودند. کودک زمانی می تواند صحبت کند که بتواند بایستند یعنی توانایی حرکتی او رشد یافته و سپس زبان و ارتباط کلامی او ظاهر شود. بچه ۵ ساله زمانی می تواند یک گره پروانه ای بزند که مهارت های حرکتی ظریف او رشد یافته باشد و همچنین میزان رشد شناختی او این مهارت را تکمیل کند ( افروز، ۱۳۸). افرادی چون پیاژه، گتمن، کیارت، دلاکونو، سال (۱۹۸۹) هر کدام برای نقش مهارت های حسی – حرکتی در رشد شناختی و ادراکی کودکان راهبردهایی را ارائه کرده اند. پیازه زیر بنای رشد فرآیندهای عقلانی چون زبان، شناخت و تفکر را در شکل گیری درست و به موقع دورهای حسی – حرکتی می دانند. دکتاتو رابطه ی قوی بین سازمان عصبی و حرکت ها را مطرح کرد. گتمن ادراک بینایی از راه آموزش حرکتی را امکان پذیر ساخت. کیارت مشکلات یادگیری …
